10th and 12th board exams दहावी आणि बारावीच्या बोर्ड परीक्षा विद्यार्थ्यांच्या शैक्षणिक जीवनातील अत्यंत महत्त्वाच्या टप्पे आहेत. या परीक्षांमध्ये मिळणारे गुण विद्यार्थ्यांच्या भविष्यातील शैक्षणिक आणि व्यावसायिक मार्गावर मोठा प्रभाव टाकतात. दरवर्षी, सुमारे ३६ लाख विद्यार्थी या निर्णायक परीक्षांना सामोरे जातात, प्रत्येकाचे एकच स्वप्न – चांगले गुण मिळवून उज्ज्वल भविष्याच्या दिशेने पाऊल टाकणे.
परंतु, अनेक विद्यार्थी आणि पालकांना माहित नसते की बोर्डाच्या काही विशिष्ट नियमांमुळे पास होण्याचे अनेक मार्ग उपलब्ध असतात. या लेखात, आपण दहावी आणि बारावीच्या परीक्षांमध्ये पास होण्याच्या नियमांबद्दल सविस्तर माहिती घेणार आहोत, ज्यामुळे विद्यार्थ्यांना निकालाच्या दृष्टीने मदत होईल.
दहावी-बारावी परीक्षांचे महत्त्व
दहावी आणि बारावीचे गुण हे विद्यार्थ्यांच्या शैक्षणिक कारकिर्दीचा पाया मानले जातात. या परीक्षांमध्ये मिळालेले गुण पुढील प्रवेश प्रक्रियेत निर्णायक ठरतात. चांगले गुण मिळाल्यास, विद्यार्थ्यांना नामांकित शैक्षणिक संस्थांमध्ये प्रवेश मिळू शकतो आणि त्यांच्या पसंतीच्या अभ्यासक्रमात शिकण्याची संधी मिळते.
पूर्वीच्या काळी या परीक्षा अतिशय कठीण मानल्या जात असत, परंतु आता बोर्डाने केलेल्या अनेक बदलांमुळे आणि नवीन नियमांमुळे विद्यार्थ्यांना पास होण्याची संधी वाढली आहे. ही बदलती परिस्थिती विद्यार्थ्यांच्या फायद्याची आहे, परंतु त्याचा पूर्ण लाभ घेण्यासाठी या नियमांबद्दल संपूर्ण माहिती असणे आवश्यक आहे.
बोर्ड परीक्षेतील पासिंग नियम
बोर्डाने काही विशिष्ट पासिंग नियम तयार केले आहेत जे विद्यार्थ्यांसाठी अत्यंत महत्त्वाचे आहेत. हे नियम प्रत्येक विद्यार्थ्याला समजून घेणे आवश्यक आहे, कारण त्यांच्या आधारेच गुणांकन आणि निकाल ठरवले जातात.
१. त्रिभाषा सूत्र निकष
दहावीच्या परीक्षेसाठी त्रिभाषा सूत्र (मराठी, हिंदी, इंग्रजी) अनुसार, एकूण १०५ गुणांमधून विद्यार्थ्याला किमान ३५% गुण प्राप्त करणे आवश्यक आहे. परंतु महत्त्वाचा नियम असा आहे की या तीन भाषांपैकी कोणत्याही एका भाषेत किमान २५ गुण असणे अनिवार्य आहे.
उदाहरणार्थ, एखाद्या विद्यार्थ्याला मराठी विषयात ३५ गुण, हिंदी विषयात २० गुण, आणि इंग्रजी विषयात २० गुण मिळाले असतील, तर एकूण ७५ गुण होतात. हे १०५ पैकी ३५% पेक्षा जास्त आहेत आणि मराठीत २५ पेक्षा जास्त गुण आहेत, त्यामुळे तो विद्यार्थी त्रिभाषा सूत्रानुसार पास होतो.
२. गणित आणि विज्ञान विषयांसाठी नियम
गणित आणि विज्ञान या दोन अतिशय महत्त्वाच्या विषयांसाठी देखील अशाच प्रकारचे नियम आहेत. या दोन्ही विषयांसाठी एकत्रित ७० गुणांमधून किमान ३५% गुण मिळवणे आवश्यक आहे. परंतु, महत्त्वाची बाब म्हणजे कोणत्याही एका विषयात किमान २५ गुण असणे गरजेचे आहे.
म्हणजेच, जर एखाद्या विद्यार्थ्याला गणिताम्ध्ये ३० गुण आणि विज्ञानात १८ गुण मिळाले असतील, तर एकूण ४८ गुण होतात, जे ७० च्या ३५% पेक्षा जास्त आहेत. शिवाय, गणितात २५ पेक्षा जास्त गुण आहेत, त्यामुळे तो विद्यार्थी या दोन्ही विषयांमध्ये पास समजला जातो.
अंतर्गत मूल्यमापनाचे महत्त्व
दहावी आणि बारावीच्या विद्यार्थ्यांसाठी अंतर्गत मूल्यमापन हा सुद्धा निकालात महत्त्वाची भूमिका बजावतो. या मूल्यमापनाद्वारे विद्यार्थ्यांना अतिरिक्त गुण मिळण्याची संधी मिळते, जे निकालात महत्त्वाची भूमिका बजावू शकतात.
दहावीचे अंतर्गत मूल्यमापन
दहावीच्या प्रत्येक विषयासाठी २० गुण अंतर्गत मूल्यमापनासाठी राखीव असतात:
- १० गुण गृहपाठासाठी
- १० गुण तोंडी परीक्षेसाठी
विज्ञान विषयासाठी:
- ८ गुण प्रयोगवहीसाठी
- १२ गुण प्रत्यक्ष प्रयोगासाठी
गणित विषयासाठी:
- १० गुण गृहपाठासाठी
- १० गुण वस्तुनिष्ठ प्रश्नांसाठी
इतिहास आणि भूगोल (समाजशास्त्र) विषयांसाठीही २० गुण अंतर्गत मूल्यमापनासाठी निर्धारित केले जातात.
बारावीची तोंडी परीक्षा
बारावीच्या विद्यार्थ्यांसाठी प्रत्येक विषयासाठी तोंडी परीक्षा घेतली जाते. विज्ञान शाखेतील विषय (गणित, भौतिकशास्त्र, रसायनशास्त्र, जीवशास्त्र) किंवा वाणिज्य व कला शाखेतील विषयांसाठीही तोंडी परीक्षा घेतली जाते.
ही तोंडी परीक्षा लेखी परीक्षेइतकीच महत्त्वाची मानली जाते, कारण:
- तोंडी परीक्षेतील गुण अंतिम निकालात समाविष्ट केले जातात.
- लेखी परीक्षेत कमी गुण मिळाले असतील, तर तोंडी परीक्षेतील गुणांमुळे एकूण गुणांमध्ये वाढ होऊ शकते.
- विद्यार्थ्यांना पास होण्याची अधिक संधी मिळते.
तोंडी परीक्षेचा फायदा
तोंडी परीक्षा विद्यार्थ्यांसाठी एक महत्त्वाची संधी आहे. अनेकदा असे होते की विद्यार्थ्यांना लेखी परीक्षेत अपेक्षेप्रमाणे गुण मिळत नाहीत, परंतु तोंडी परीक्षेत ते चांगले प्रदर्शन करू शकतात. यामुळे त्यांच्या एकूण गुणांमध्ये वाढ होते आणि पास होण्याची शक्यता वाढते.
तोंडी परीक्षेचे आणखी काही फायदे:
- विद्यार्थ्यांना आपले ज्ञान प्रत्यक्ष दाखवण्याची संधी मिळते.
- लेखी परीक्षेतील तणाव कमी होतो.
- विषयाचे सखोल ज्ञान चाचणीला लागते.
- पास होण्याची शक्यता वाढते.
विशेष नियम आणि त्यांचे फायदे
बोर्डाने आणखी काही विशेष नियम लागू केले आहेत ज्यांचा विद्यार्थ्यांना पास होण्यासाठी फायदा होऊ शकतो:
- ग्रेस मार्क्स: काही विशिष्ट परिस्थितीत, बोर्ड विद्यार्थ्यांना ग्रेस मार्क्स देऊ शकते. उदाहरणार्थ, जर एखादा विद्यार्थी एका विषयात फक्त १-२ गुणांनी नापास झाला असेल, तर त्याला पास करण्यासाठी अतिरिक्त गुण दिले जाऊ शकतात.
- पुनर्परीक्षेची संधी: जे विद्यार्थी काही विषयांमध्ये नापास होतात, त्यांना पुन्हा परीक्षा देण्याची संधी दिली जाते. यामुळे त्यांना पुन्हा संपूर्ण वर्ष घालवावे लागत नाही.
- पुनर्मूल्यांकन: विद्यार्थ्यांना गुणपत्रिकेतील त्रुटींसाठी पुनर्मूल्यांकन करण्याची संधी दिली जाते, ज्यामुळे गुणांमध्ये सुधारणा होऊ शकते.
दहावी आणि बारावीच्या परीक्षांमध्ये पास होणे हे पूर्वीपेक्षा सोपे झाले आहे, कारण बोर्डाने विद्यार्थ्यांच्या हिताचा विचार करून अनेक नवीन नियम लागू केले आहेत. या नियमांचा फायदा मिळवण्यासाठी विद्यार्थ्यांनी त्यांची संपूर्ण माहिती घेणे आवश्यक आहे.
अभ्यासाबरोबरच या नियमांची योग्य माहिती असल्यास, विद्यार्थी अधिक आत्मविश्वासाने परीक्षेला सामोरे जाऊ शकतात आणि तणावमुक्त वातावरणात परीक्षा देऊ शकतात. शेवटी, चांगले गुण मिळवणे हेच प्रत्येक विद्यार्थ्याचे उद्दिष्ट असते आणि त्यासाठी बोर्डाच्या नियमांचा योग्य वापर करणे महत्त्वाचे आहे.
याशिवाय, पालकांनी देखील या नियमांबद्दल माहिती घेतल्यास, ते आपल्या पाल्याला योग्य मार्गदर्शन करू शकतात आणि त्यांच्या शैक्षणिक प्रगतीत मदत करू शकतात. थोडक्यात, बोर्डाचे पासिंग नियम हे विद्यार्थ्यांच्या फायद्यासाठीच आहेत, त्यामुळे त्यांचा योग्य वापर करून विद्यार्थी आपल्या शैक्षणिक उद्दिष्टांना गाठू शकतात.