10th pass students भारतीय टपाल विभागाने दहावी पास विद्यार्थ्यांसाठी मोठी नोकरभरती जाहीर केली आहे. एकूण 21,413 रिक्त पदांसाठी ही भरती प्रक्रिया सुरू करण्यात आली आहे. या भरतीमध्ये शाखा पोस्टमास्टर (BPM), सहाय्यक शाखा पोस्टमास्टर (ABPM) आणि डाक सेवक (GDS) यांसारख्या महत्त्वपूर्ण पदांचा समावेश आहे. सध्याच्या बेरोजगारीच्या काळात ही भरती तरुणांसाठी मोठी संधी म्हणून पाहिली जात आहे.
या भरतीचे सर्वात महत्त्वाचे वैशिष्ट्य म्हणजे, यामध्ये कोणतीही लेखी परीक्षा घेतली जाणार नाही. उमेदवारांची निवड थेट दहावीच्या गुणांवर आधारित गुणवत्ता यादीनुसार केली जाणार आहे. त्यामुळे विद्यार्थ्यांना लेखी परीक्षेचा तणाव न घेता, केवळ त्यांच्या शालेय गुणांच्या आधारे नोकरीची संधी मिळणार आहे.
अर्ज प्रक्रिया आणि महत्त्वाच्या तारखा
ऑनलाइन अर्ज प्रक्रिया 10 फेब्रुवारी 2025 पासून सुरू झाली असून इच्छुक उमेदवारांनी भारतीय टपाल विभागाच्या अधिकृत वेबसाइटवर जाऊन अर्ज करणे आवश्यक आहे. अर्ज करण्याची अंतिम तारीख 3 मार्च 2025 निश्चित करण्यात आली आहे. या भरतीमध्ये अर्ज करताना काही त्रुटी राहिल्यास त्यामध्ये सुधारणा करण्याची संधी 6 मार्च ते 8 मार्च 2025 या कालावधीत उपलब्ध करून देण्यात येणार आहे.
विशेष म्हणजे, भरती प्रक्रियेची माहिती घेत असताना अनेक विद्यार्थ्यांनी आणि पालकांनी उत्साह दाखवला आहे. अर्ज प्रक्रिया सुरू झाल्यापासून वेबसाइटला मोठ्या प्रमाणात ट्रॅफिक मिळत असल्याचे सांगण्यात येत आहे. त्यामुळे अर्ज करण्यास विलंब न करता लवकरात लवकर अर्ज प्रक्रिया पूर्ण करण्याचा सल्ला तज्ञांकडून देण्यात येत आहे.
पात्रता
या भरतीसाठी उमेदवाराने कोणत्याही मान्यताप्राप्त बोर्डातून गणित आणि इंग्रजी विषयांसह दहावी परीक्षा उत्तीर्ण केलेली असणे आवश्यक आहे. तसेच अर्ज करणाऱ्या उमेदवाराने ज्या राज्यातून अर्ज करत आहे, त्या राज्याची स्थानिक भाषा आवश्यक असल्याचे स्पष्ट करण्यात आले आहे. महाराष्ट्रातून अर्ज करणाऱ्यांना मराठी भाषेचे ज्ञान असणे आवश्यक आहे.
शैक्षणिक पात्रतेबरोबरच वयोमर्यादेचे निकषही निश्चित करण्यात आले आहेत. उमेदवाराचे वय किमान 18 वर्षे असणे आवश्यक आहे, तर कमाल वयोमर्यादा 40 वर्षे निश्चित करण्यात आली आहे. राखीव प्रवर्गातील उमेदवारांना शासनाच्या नियमानुसार वयोमर्यादेत सूट देण्यात आली आहे.
- अनुसूचित जाती आणि अनुसूचित जमाती प्रवर्गातील उमेदवारांना 5 वर्षांची सूट
- इतर मागासवर्गीय उमेदवारांना 3 वर्षांची सूट
- दिव्यांग उमेदवारांना 10 वर्षांची सूट
या भरतीसाठी शारीरिक पात्रता निकषही निश्चित करण्यात आले आहेत. टपाल वितरणाच्या कामासाठी शारीरिक क्षमता महत्त्वाची असल्याने, उमेदवारांची शारीरिक तंदुरुस्ती चांगली असणे आवश्यक आहे.
पद विवरण आणि वेतन
या भरतीमध्ये प्रामुख्याने तीन प्रकारच्या पदांचा समावेश आहे:
- शाखा पोस्टमास्टर (BPM): या पदासाठी 12,000 ते 29,380 रुपये प्रतिमहिना वेतन दिले जाणार आहे. या पदावर निवड झालेल्या उमेदवारांना टपाल कार्यालयाच्या शाखेचे प्रमुख म्हणून काम करावे लागेल. ग्रामीण भागातील टपाल कार्यालयाच्या पत्रव्यवहार, पैसे पाठवणे, बचत योजना चालवणे आणि इतर महत्त्वपूर्ण जबाबदाऱ्या या पदावर असतील.
- सहाय्यक शाखा पोस्टमास्टर (ABPM): या पदासाठी 10,000 ते 24,470 रुपये प्रतिमहिना वेतन निश्चित करण्यात आले आहे. या पदावर निवड झालेल्या उमेदवारांना शाखा पोस्टमास्टरला मदत करणे आणि टपाल कार्यालयातील दैनंदिन कामकाज सांभाळण्याची जबाबदारी असेल.
- डाक सेवक (GDS): या पदासाठीही 10,000 ते 24,470 रुपये प्रतिमहिना वेतन दिले जाणार आहे. या पदावर निवड झालेल्या उमेदवारांना टपाल वितरणाचे काम, पत्रव्यवहार संकलन आणि टपाल कार्यालयात आवश्यक असलेल्या विविध सेवांचे काम करावे लागेल.
सर्व पदांसाठी वेतनाव्यतिरिक्त इतर भत्ते आणि सरकारी कर्मचाऱ्यांसाठी असलेल्या सुविधांचा लाभही मिळेल.
अर्ज शुल्क
भरती प्रक्रियेसाठी अर्ज शुल्क खालीलप्रमाणे निश्चित करण्यात आले आहे:
- सामान्य आणि इतर मागास प्रवर्गातील उमेदवारांसाठी 100 रुपये
- अनुसूचित जाती, अनुसूचित जमाती, महिला आणि दिव्यांग उमेदवारांसाठी अर्ज शुल्क माफ
अर्ज शुल्क ऑनलाइन पद्धतीने क्रेडिट कार्ड, डेबिट कार्ड, नेट बँकिंग किंवा UPI द्वारे भरता येईल.
निवड प्रक्रिया
या भरतीमध्ये सर्वात महत्त्वाचा मुद्दा म्हणजे, कोणतीही लेखी परीक्षा न घेता दहावीच्या गुणांवर आधारित गुणवत्ता यादी तयार करून निवड प्रक्रिया पूर्ण केली जाणार आहे. दहावीच्या परीक्षेतील एकूण गुणांची टक्केवारी आणि हिंदी/इंग्रजी आणि गणित या विषयांमधील कामगिरीच्या आधारे गुणवत्ता यादी तयार केली जाईल.
या निवड प्रक्रियेचा फायदा असा होईल की, अधिक गुण मिळवलेल्या विद्यार्थ्यांना थेट नोकरीची संधी मिळेल. अतिरिक्त परीक्षेचा तणाव न घेता, केवळ शालेय गुणांवर आधारित ही निवड प्रक्रिया आहे.
निवड झालेल्या उमेदवारांना प्रशिक्षणासाठी बोलावले जाईल आणि प्रशिक्षण यशस्वीरित्या पूर्ण केल्यानंतर त्यांना नियुक्ती आदेश दिले जातील.
भरतीचे महत्त्व
भारतीय टपाल विभागातील ही भरती अनेक कारणांमुळे महत्त्वाची मानली जात आहे:
- बेरोजगारी कमी करण्यासाठी पाऊल: सध्याच्या बेरोजगारीच्या परिस्थितीत एकाच वेळी 21,413 उमेदवारांना नोकरी देणारी ही मोठी भरती मानली जात आहे.
- ग्रामीण भागात रोजगार निर्मिती: या भरतीद्वारे ग्रामीण भागातील तरुणांना रोजगाराची संधी मिळणार आहे, कारण बहुतांश पदे ग्रामीण टपाल सेवेसाठी आहेत.
- सरकारी नोकरीचा स्थिरता: सरकारी क्षेत्रातील नोकरी म्हणून, निवड झालेल्या उमेदवारांना नोकरीची सुरक्षितता मिळेल.
- शिक्षित बेरोजगारांसाठी संधी: दहावी पास उमेदवारांसाठी ही भरती विशेष महत्त्वाची आहे, कारण अनेकदा उच्च शिक्षण न घेऊ शकलेल्या विद्यार्थ्यांना नोकरीच्या संधी कमी असतात.
तज्ञांचे मत
भरती प्रक्रियेबाबत रोजगार तज्ञ श्री. महेश पाटील यांनी सांगितले की, “भारतीय टपाल विभागातील ही भरती दहावी पास विद्यार्थ्यांसाठी वरदान ठरणार आहे. लेखी परीक्षा न घेता थेट गुणवत्ता यादीवर आधारित निवड प्रक्रिया हा एक महत्त्वपूर्ण निर्णय आहे. खासकरून ग्रामीण भागातील विद्यार्थ्यांना याचा फायदा होईल.”
एका रोजगार मार्गदर्शन केंद्राचे संचालक डॉ. अमोल शिंदे यांनी सांगितले की, “या भरतीमध्ये अर्ज करणाऱ्या विद्यार्थ्यांनी आपले दहावीचे गुणपत्रक आणि इतर आवश्यक कागदपत्रे आधीच तयार ठेवावीत. वेबसाइटवर अर्ज करताना कोणत्याही त्रुटी राहणार नाहीत याची काळजी घ्यावी.”
शासनाचे उद्दिष्ट
केंद्र सरकारच्या टपाल विभागाने ही मोठी भरती जाहीर करताना सांगितले की, याद्वारे देशाच्या टपाल सेवेचे जाळे अधिक मजबूत करण्याचे उद्दिष्ट आहे. ग्रामीण भागातील टपाल कार्यालयांना अधिक कार्यक्षम बनवण्यासाठी ही भरती महत्त्वाची ठरणार आहे.
भारतीय टपाल विभागाचे एक वरिष्ठ अधिकारी म्हणाले, “डिजिटल युगात टपाल सेवेला आधुनिक स्वरूप देण्याचा प्रयत्न सुरू आहे. त्यासाठी तरुण आणि उत्साही कर्मचाऱ्यांची आवश्यकता आहे. या भरतीद्वारे आम्ही तरुण पिढीला संधी देत आहोत.”
भरती प्रक्रियेदरम्यान काही बनावट वेबसाइट्स आणि एजंट्स सक्रिय झाल्याच्या तक्रारी आल्या आहेत. त्यामुळे उमेदवारांना सावधानतेचा इशारा देण्यात आला आहे. अधिकृत अर्ज फक्त भारतीय टपाल विभागाच्या वेबसाइटवरूनच करावेत. कोणत्याही तिसऱ्या व्यक्तीला किंवा एजंसीला पैसे देऊ नयेत.
भारतीय टपाल विभागातील ही भरती दहावी पास विद्यार्थ्यांसाठी मोठी संधी आहे. विशेषतः लेखी परीक्षेविना होणारी निवड प्रक्रिया ही विद्यार्थ्यांसाठी आकर्षक बाब आहे. उमेदवारांनी 3 मार्च 2025 पूर्वी अर्ज प्रक्रिया पूर्ण करावी. ही संधी गमावू नये, असे आवाहन करण्यात येत आहे.