PM Kisan भारतातील कोट्यवधी शेतकऱ्यांसाठी आज मोठा दिवस ठरला आहे! प्रधानमंत्री किसान सन्मान निधी (पीएम-किसान) योजनेचा 19 वा हप्ता आज, 24 फेब्रुवारी 2025 रोजी देशभरातील सुमारे 10 कोटी शेतकऱ्यांच्या बँक खात्यांमध्ये जमा केला जात आहे. पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी बिहारमधील भागलपूर येथून आज या हप्त्याचे वितरण सुरू केले असून, त्याद्वारे एकूण 23,000 कोटी रुपये शेतकऱ्यांच्या खात्यांमध्ये थेट हस्तांतरित करण्यात येत आहेत.
पीएम किसान सन्मान निधी योजना ही केंद्र सरकारची एक महत्त्वाकांक्षी योजना असून, या योजनेअंतर्गत प्रत्येक पात्र शेतकऱ्याला दरवर्षी 6,000 रुपये तीन हप्त्यांमध्ये दिले जातात. प्रत्येक हप्त्यामध्ये 2,000 रुपये थेट बँक खात्यात जमा केले जातात, ज्यामुळे मध्यस्थांशिवाय थेट लाभार्थ्यांपर्यंत मदत पोहोचण्याची खात्री केली जाते.
पीएम-किसान योजनेची यशस्वी वाटचाल
24 फेब्रुवारी 2019 रोजी सुरू झालेल्या या योजनेला आज नेमकी 6 वर्षे पूर्ण झाली आहेत. या 6 वर्षांच्या कालावधीत, पीएम-किसान योजनेने लाखो शेतकऱ्यांच्या जीवनात सकारात्मक बदल घडवून आणला आहे. या योजनेमुळे लहान आणि सीमांत शेतकऱ्यांना आर्थिक स्थैर्य मिळाले असून, त्यांच्या दैनंदिन गरजा आणि शेती उत्पादनासाठी आवश्यक गुंतवणूक करण्यास मदत झाली आहे.
कृषी विभागाचे मंत्री यांनी दिलेल्या माहितीनुसार, योजनेच्या सुरुवातीपासून आतापर्यंत 11 कोटींहून अधिक शेतकऱ्यांना लाभ मिळाला असून, सरकारने आतापर्यंत सुमारे 3.5 लाख कोटी रुपयांचे वितरण केले आहे. विशेष म्हणजे, या योजनेत पारदर्शकता ठेवण्यासाठी डिजिटल प्लॅटफॉर्मचा वापर केला जात आहे, ज्यामुळे लाभार्थ्यांची माहिती, त्यांच्या खात्यात झालेले हस्तांतरण आणि योजनेचा वित्तीय तपशील सार्वजनिकरित्या उपलब्ध आहे.
पंतप्रधानांचे भाषण
भागलपूर येथून 19 व्या हप्त्याचे वितरण करताना पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी म्हटले, “आमचे सरकार शेतकऱ्यांच्या कल्याणासाठी प्रतिबद्ध आहे. पीएम-किसान योजना ही शेतकऱ्यांना आर्थिक मदत देण्यापलीकडे, त्यांना सक्षम करण्याचा आमचा प्रयत्न आहे. आज आम्ही 10 कोटी शेतकऱ्यांच्या खात्यात 23,000 कोटी रुपये जमा करत आहोत.”
त्यांनी पुढे सांगितले की, “शेतकरी हे आपल्या अर्थव्यवस्थेचे कणा आहेत आणि त्यांचे सक्षमीकरण हेच राष्ट्राचे सक्षमीकरण आहे. पीएम-किसान योजनेमुळे शेतकऱ्यांना त्यांच्या छोट्या-मोठ्या गरजा पूर्ण करण्यासाठी नियमित मदत मिळते. याशिवाय त्यांना बियाणे, खते आणि इतर शेती उपकरणे खरेदी करण्यासाठी आर्थिक आधार मिळतो.”
18 वा हप्ता
याआधी 18 वा हप्ता पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी 5 ऑक्टोबर 2024 रोजी महाराष्ट्रातील वाशिम येथून जारी केला होता. त्यावेळी 9 कोटींहून अधिक शेतकऱ्यांच्या खात्यात 20,000 कोटी रुपये जमा करण्यात आले होते. यावेळी झालेल्या समारंभात पंतप्रधानांनी शेतकऱ्यांसाठी अधिक कल्याणकारी योजनांची घोषणा केली होती.
या योजनेसंदर्भात एका अभ्यासानुसार, 70% लाभार्थी शेतकरी या निधीचा वापर शेतीसाठी आवश्यक साहित्य आणि उपकरणे खरेदी करण्यासाठी करतात, तर 20% हा निधी कुटुंबाच्या शिक्षण आणि आरोग्यासाठी वापरतात. उर्वरित 10% शेतकरी या रकमेचा वापर विविध बँक कर्जांचे हप्ते भरण्यासाठी करतात.
19 व्या हप्त्यासाठी पात्रता
हे लक्षात घेणे महत्त्वाचे आहे की, 19 व्या हप्त्यासाठी पात्र ठरण्याकरिता शेतकऱ्यांना काही अटी पूर्ण करणे आवश्यक होते. यामध्ये सर्वात महत्त्वाची अट म्हणजे 31 डिसेंबर 2024 पूर्वी शेतकऱ्यांनी त्यांची नोंदणी अपडेट करणे अनिवार्य होते. ज्या शेतकऱ्यांनी नोंदणी अपडेट केली नाही, त्यांना या हप्त्याचा लाभ मिळणार नाही.
याशिवाय, शेतकऱ्यांची पात्रता तपासताना खालील बाबींचा विचार केला जातो:
- शेतकरी सक्रिय आधार क्रमांक धारक असावा.
- शेतकऱ्याचे बँक खाते आधार क्रमांकाशी जोडलेले असावे.
- शेतकऱ्याची माहिती योग्य असावी – नाव, पत्ता, जमीन तपशील इत्यादी.
- शेतकरी उच्च आयकर भरणारा नसावा.
- शेतकरी सेवानिवृत्त सरकारी कर्मचारी नसावा.
तुमचे नाव यादीत आहे का? असे तपासा
अनेक शेतकऱ्यांना याविषयी कदाचित ही शंका असेल की त्यांचे नाव लाभार्थी यादीत आहे का आणि त्यांना हा हप्ता मिळेल का. यासाठी पीएम-किसान योजनेच्या अधिकृत वेबसाइटवर सोपी प्रक्रिया उपलब्ध करून देण्यात आली आहे. खालील पद्धतीने शेतकरी त्यांची स्थिती तपासू शकतात:
- पीएम किसानच्या अधिकृत वेबसाइटला भेट द्या: https://pmkisan.gov.in या लिंकवर क्लिक करा.
- लाभार्थी यादी (Beneficiary List) टॅब निवडा: पेजच्या उजव्या बाजूला “लाभार्थी यादी” नावाचा टॅब दिसेल, त्यावर क्लिक करा.
- राज्य, जिल्हा, तालुका आणि गाव निवडा: वेबसाइटवर संबंधित पर्याय भरून आपले राज्य, जिल्हा, उपजिल्हा (तालुका), ब्लॉक आणि गाव निवडा.
- अहवाल मिळवा (Get Report) वर क्लिक करा: सर्व माहिती भरल्यानंतर “Get Report” बटणावर क्लिक करा.
- तुमचे नाव यादीत आहे का हे तपासा: जर तुम्ही पीएम-किसान योजनेचे लाभार्थी असाल, तर तुमचे नाव आणि इतर माहिती स्क्रीनवर दिसेल.
याशिवाय शेतकरी त्यांचा 12 अंकी आधार क्रमांक किंवा पीएम-किसान नोंदणी क्रमांक वापरून देखील त्यांची स्थिती तपासू शकतात.
हप्ता मिळत नसेल तर काय करावे?
जर तुमचे नाव यादीत नसेल किंवा हप्ता जमा झालेला नसेल, तर घाबरून न जाता खालील उपाय करता येतील:
- तुमच्या तहसील कार्यालय किंवा जिल्हा कृषी विभागाशी संपर्क साधा.
- पीएम-किसान हेल्पलाइन क्रमांक 155261 किंवा 011-24300606 वर कॉल करून मदत मिळवा.
- जर तुमच्या बँक खात्याची किंवा आधार क्रमांकाची माहिती चुकीची असेल, तर ती लवकर अपडेट करा.
- तुमच्या शेतीच्या 7/12 उताऱ्याची प्रत आणि आधार कार्ड घेऊन जवळच्या सीएससी (कॉमन सर्व्हिस सेंटर) ला भेट देऊन अपडेशन करून घ्या.
पीएम-किसान योजनेमुळे शेतकऱ्यांना होणारे फायदे
या योजनेमुळे शेतकऱ्यांना अनेक फायदे होत आहेत, त्यापैकी काही प्रमुख फायदे खालीलप्रमाणे आहेत:
- आर्थिक मदत: दरवर्षी 6,000 रुपयांची आर्थिक मदत शेतकऱ्यांना त्यांच्या दैनंदिन गरजा पूर्ण करण्यासाठी आणि शेतीसाठी आवश्यक गुंतवणूक करण्यास मदत करते.
- थेट लाभ हस्तांतरण: थेट बँक खात्यात पैसे जमा होत असल्याने कोणतेही भ्रष्टाचार किंवा मध्यस्थ टाळले जातात, ज्यामुळे संपूर्ण रक्कम लाभार्थ्यांपर्यंत पोहोचण्याची खात्री केली जाते.
- शेती उत्पादन सुधारणे: या मदतीमुळे शेतकरी अधिक चांगल्या बियाणे, खते आणि तंत्रज्ञानाची गुंतवणूक करू शकतात, ज्यामुळे शेती उत्पादन वाढण्यास मदत होते.
- कर्जमुक्ती: काही शेतकरी या रकमेचा वापर त्यांच्या कर्जाचे हप्ते भरण्यासाठी करतात, ज्यामुळे त्यांचे कर्ज कमी होण्यास मदत होते.
- कृषी सुधारणांसाठी प्रोत्साहन: नियमित आर्थिक मदतीमुळे शेतकरी आधुनिक शेती पद्धती अवलंबण्यास प्रोत्साहित होतात.
शेतकऱ्यांच्या प्रतिक्रिया
महाराष्ट्रातील जालना जिल्ह्यातील 55 वर्षीय शेतकरी रामभाऊ पाटील सांगतात, “पीएम-किसान योजनेमुळे आम्हा शेतकऱ्यांना खूप मदत होते. दरवर्षी मिळणारे 6,000 रुपये अगदी थोडे वाटत असले तरी, आम्हा छोट्या शेतकऱ्यांसाठी ही रक्कम खूप मोठी आहे. मी या पैशातून दरवेळी चांगल्या प्रतीची खते विकत घेतो, ज्यामुळे माझे पीक चांगले येते.”
तर बिहारमधील प्रभावती देवी म्हणतात, “या योजनेमुळे मला माझ्या मुलांच्या शिक्षणासाठी मदत होते. शेतीबरोबरच मुलांचे शिक्षणही महत्त्वाचे आहे, आणि या योजनेमुळे मला त्यांच्या पुस्तके आणि शाळेचे शुल्क भरण्यासाठी रक्कम उपलब्ध होते.”
योजनेपुढील आव्हाने आणि भविष्यातील योजना
या यशस्वी योजनेला काही आव्हानांनाही सामोरे जावे लागत आहे, ज्यामध्ये अनेक पात्र शेतकऱ्यांपर्यंत योजनेची माहिती न पोहोचणे, आधार लिंकिंगमधील अडचणी आणि बँक खात्यांशी संबंधित समस्या यांचा समावेश आहे. या समस्या सोडवण्यासाठी सरकारने जागरूकता मोहिमा सुरू केल्या आहेत आणि क्षेत्रीय पातळीवर कार्यशाळा आयोजित केल्या जात आहेत.
केंद्र सरकारने पुढील वर्षांमध्ये या योजनेचा विस्तार करण्याची योजना आखली आहे. त्यानुसार, लवकरच प्रति शेतकरी वार्षिक अनुदान 6,000 रुपयांवरून 8,000 रुपयांपर्यंत वाढवण्याचा प्रस्ताव विचाराधीन आहे. याशिवाय, पीएम-किसान योजनेचे लाभार्थी असलेल्या शेतकऱ्यांना विमा, आरोग्य सेवा आणि कृषि कर्ज यासारख्या इतर सुविधांमध्ये प्राधान्य देण्याचा विचारही सरकारने केला आहे.
पीएम-किसान योजना ही भारत सरकारची एक महत्त्वाकांक्षी योजना असून, ती लहान आणि सीमांत शेतकऱ्यांसाठी वरदान ठरली आहे. 19 व्या हप्त्याच्या वितरणामुळे पुन्हा एकदा देशभरातील कोट्यवधी शेतकऱ्यांना आर्थिक मदत मिळाली आहे. या योजनेमुळे शेतकऱ्यांना त्यांच्या आर्थिक गरजा पूर्ण करण्यासोबतच शेतीमध्ये आधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापर करण्यास प्रोत्साहन मिळत आहे, ज्यामुळे शेती क्षेत्राचा एकूणच विकास होत आहे.