Ladki Bahin Yojana March जागतिक महिला दिन साजरा होत असताना महाराष्ट्र राज्य सरकारने लाडकी बहीण योजनेंतर्गत महिलांना विशेष अनुदान देण्याचे आश्वासन दिले होते. राज्यभरातील लाखो महिलांच्या बँक खात्यांमध्ये फेब्रुवारी आणि मार्च महिन्यांचे एकत्रित ३००० रुपये जमा होणार, अशी अपेक्षा होती. परंतु अनेक महिलांच्या खात्यांमध्ये केवळ फेब्रुवारी महिन्याचा १५०० रुपयांचा हप्ता जमा झाल्याने त्यांच्यामध्ये नाराजी पसरली आहे.
“मला वाटले की महिला दिनाच्या निमित्ताने आमच्या खात्यात ३००० रुपये जमा होतील, पण फक्त १५०० रुपये आले. सरकारने दिलेल्या आश्वासनानुसार पैसे न मिळाल्यामुळे आम्ही निराश झालो आहोत,” असे पुणे येथील एका लाभार्थी महिलेने सांगितले.
महिला व बालविकास मंत्री अदिती तटकरे यांचे स्पष्टीकरण
महिला आणि बालविकास मंत्री अदिती तटकरे यांनी या प्रकरणी स्पष्टीकरण देताना सांगितले की, “काही महिलांच्या बँक खात्यांमध्ये फक्त फेब्रुवारी महिन्याचे १५०० रुपये जमा झाले आहेत. अशा महिलांना १२ मार्चपर्यंत आणखी एकदा १५०० रुपये मिळणार आहेत. फेब्रुवारी आणि मार्च महिन्यांचे ३००० रुपये हे महिलांच्या बँक खात्यांवर दोन टप्प्यांमध्ये जमा करण्यात येत आहेत.”
तटकरे यांच्या या स्पष्टीकरणामुळे थोडा दिलासा मिळाला असला तरी, अनेक महिलांना अजूनही दुसरा हप्ता मिळण्याबाबत अनिश्चितता आहे. सरकारने आधी दिलेल्या आश्वासनानुसार महिला दिनापूर्वीच सर्व रक्कम एकाच वेळी वितरित होणार अशी अपेक्षा होती.
विरोधकांची टीका
राज्यभरातील लाडक्या बहिणींना फेब्रुवारी महिन्याचा हप्ता वेळेवर न मिळाल्याने विरोधकांनी सरकारवर जोरदार टीका केली होती. ७ मार्च रोजी अनुदान रक्कम महिलांच्या खात्यांमध्ये जमा होऊ लागल्याने थोडा आनंद पसरला, परंतु तो फार काळ टिकला नाही. कारण अपेक्षित ३००० रुपयांऐवजी केवळ १५०० रुपये मिळाल्याचे महिलांना आढळून आले.
विरोधी पक्षाच्या नेत्यांनी सरकारवर जनतेची दिशाभूल करण्याचा आरोप केला आहे. “सरकारने महिला दिनाच्या निमित्ताने मोठ्या घोषणा केल्या, पण प्रत्यक्षात त्यांनी अर्धवट काम केले आहे. लाडकी बहीण योजनेतील महिलांना वेळेवर आणि पूर्ण रक्कम न देणे हे सरकारच्या महिलांप्रतीच्या उदासीनतेचे द्योतक आहे,” असे विरोधी पक्षाच्या एका नेत्याने म्हटले आहे.
२१०० रुपयांच्या अनुदानाबाबत वाद
लाडकी बहीण योजनेअंतर्गत अनुदान वाढवून २१०० रुपये करण्याच्या घोषणेबाबतही वाद निर्माण झाला आहे. राज्यात पुन्हा सत्तेत आल्यानंतर लाडक्या बहिणींना १५०० रुपयांऐवजी २१०० रुपये दिले जाणार असे आश्वासन सरकारमधील अनेक नेत्यांनी दिले होते. मागील अधिवेशनात महिला आणि बालविकास मंत्री अदिती तटकरे यांनी अर्थसंकल्पीय अधिवेशनात या संदर्भात घोषणा करणार असल्याची माहिती दिली होती.
आता मात्र, अदिती तटकरे यांनी स्पष्ट केले आहे की, “अर्थसंकल्पीय अधिवेशनात २१०० रुपये देण्याची घोषणा आम्ही कुठेही केलेली नाही. आमचा जाहीरनामा पाच वर्षांसाठी आहे.” त्यांच्या या विधानामुळे विरोधकांना आणखी एक टीकेचा मुद्दा मिळाला आहे.
लाभार्थी महिलांच्या प्रतिक्रिया
राज्यभरातील अनेक लाभार्थी महिलांनी या योजनेबाबत मिश्र प्रतिक्रिया दिल्या आहेत. काही महिलांनी आनंद व्यक्त केला असला तरी, बहुतांश महिलांनी अपेक्षित रकमेपेक्षा कमी पैसे मिळाल्याबद्दल नाराजी व्यक्त केली आहे.
“मागील काही महिन्यांपासून आम्ही या अनुदानाची वाट पाहत होतो. सरकारने जागतिक महिला दिनासाठी विशेष भेट म्हणून ३००० रुपये देण्याचे आश्वासन दिले होते, पण आम्हाला फक्त १५०० रुपये मिळाले. जर उरलेले पैसे लवकरच मिळाले तर बरं होईल,” असे नागपूर येथील एका लाभार्थी महिलेने सांगितले.
औरंगाबाद येथील एका गृहिणीने म्हटले, “सरकारने दिलेल्या अनुदानाबद्दल आम्ही आभारी आहोत, पण त्यांनी केलेल्या घोषणेनुसार संपूर्ण रक्कम एकाच वेळी मिळायला हवी होती. आता आम्हाला दुसरा हप्ता कधी मिळेल याबद्दल अनिश्चितता आहे.”
लाडकी बहीण योजना ही महाराष्ट्र सरकारने विधानसभा निवडणुकीच्या तोंडावर सुरू केली होती. या योजनेअंतर्गत राज्यातील निवडक महिलांना दरमहा १५०० रुपयांचे अनुदान देण्यात येते. या योजनेमुळे अनेक कुटुंबांना आर्थिक मदत मिळाली आहे आणि महिलांचे सबलीकरण झाले आहे.
निवडणुकीदरम्यान ही योजना ‘गेम चेंजर’ ठरली होती, कारण यामुळे सरकारला महिलांचा मोठा पाठिंबा मिळाला होता. सरकारने सत्तेत आल्यानंतर योजना सुरू ठेवण्याचे आश्वासन दिले होते आणि अनुदानाच्या रकमेत वाढ करण्याची घोषणा केली होती.
सरकारची भूमिका
महिला आणि बालविकास मंत्री अदिती तटकरे यांच्या स्पष्टीकरणानुसार, सरकारने लाडकी बहीण योजनेतील अनुदान वितरणाची प्रक्रिया दोन टप्प्यांमध्ये विभागली आहे. फेब्रुवारी महिन्याचा हप्ता ७ मार्च रोजी वितरित करण्यात आला आहे, तर मार्च महिन्याचा हप्ता १२ मार्चपर्यंत वितरित केला जाईल.
सरकारने या योजनेतील आर्थिक तरतुदीबाबतही स्पष्टीकरण दिले आहे. योजनेसाठी आवश्यक निधी उपलब्ध करण्यात आला असून, सर्व पात्र लाभार्थ्यांना त्यांचे अनुदान वेळेत मिळेल याची खात्री सरकारने दिली आहे.
लाडकी बहीण योजनेतील अनुदान वितरणाबाबत निर्माण झालेला गोंधळ सरकारच्या संवाद व्यवस्थेतील त्रुटींचे द्योतक आहे. जागतिक महिला दिनाच्या निमित्ताने महिलांना विशेष भेट म्हणून जाहीर केलेल्या अनुदानाचे वितरण दोन टप्प्यांमध्ये होत असल्यामुळे अनेक महिलांमध्ये नाराजी पसरली आहे.
सरकारने या प्रकरणी अधिक पारदर्शकता आणून, लाभार्थी महिलांना योग्य माहिती देण्याची गरज आहे. तसेच, २१०० रुपयांच्या अनुदानाच्या घोषणेबाबत स्पष्ट भूमिका घेऊन, योजनेतील अनिश्चितता दूर करण्याची आवश्यकता आहे.
महिलांचे सबलीकरण आणि आर्थिक सहाय्य हे लाडकी बहीण योजनेचे मुख्य उद्दिष्ट आहे. या उद्दिष्टांची पूर्तता करण्यासाठी सरकारने योजनेची अंमलबजावणी अधिक कार्यक्षमतेने करण्याची गरज आहे.