big update from the government महाराष्ट्रातील महायुती सरकारने महिला सबलीकरणाच्या दिशेने टाकलेले महत्त्वपूर्ण पाऊल म्हणजे “लाडकी बहीण योजना”. या योजनेने राज्यातील सर्वसामान्य महिलांच्या जीवनात आशेचा किरण निर्माण केला आहे.
विशेषतः आर्थिकदृष्ट्या दुर्बल आणि मध्यमवर्गीय महिलांसाठी ही योजना वरदान ठरली आहे. मात्र, सध्या या योजनेतील काही अटी, नियम आणि भविष्यातील वाढीव रकमेबाबत अनेक प्रश्न उपस्थित होत आहेत. आज आपण या योजनेची सविस्तर माहिती, सद्यस्थिती आणि भविष्यातील वाटचालीबद्दल जाणून घेणार आहोत.
महाराष्ट्र राज्याचे मुख्यमंत्री एकनाथ शिंदे यांच्या नेतृत्वाखालील महायुती सरकारने महिलांच्या आर्थिक स्वातंत्र्यासाठी “मुख्यमंत्री माझी लाडकी बहीण योजना” ही महत्त्वाकांक्षी योजना सुरू केली. या योजनेचे मुख्य उद्दिष्ट महिलांचे आर्थिक सक्षमीकरण करणे, त्यांना आर्थिक स्वातंत्र्य देणे आणि त्यांच्या सामाजिक दर्जात सुधारणा घडवून आणणे हे आहे.
ही योजना २१ ते ६५ वयोगटातील महिलांसाठी लागू आहे. योजनेअंतर्गत पात्र महिलांना दरमहा १,५०० रुपये मिळतात. सद्यस्थितीत, २ कोटी ५२ लाख महिलांना या योजनेचा लाभ मिळत आहे, जे महाराष्ट्राच्या एकूण महिला लोकसंख्येच्या लक्षणीय भाग आहे.
वाढीव रकमेबाबत मोठा गोंधळ: १५०० की २१००?
सध्या राज्यात “लाडकी बहीण योजने”तून मिळणाऱ्या रकमेबद्दल मोठा गोंधळ निर्माण झाला आहे. निवडणूक काळात महायुती सरकारने त्यांच्या जाहीरनाम्यात महिलांना दरमहा २,१०० रुपये देण्याचे आश्वासन दिले होते. मात्र, अद्याप या रकमेची अंमलबजावणी झालेली नाही.
हा मुद्दा विधानसभेत आमदार अनिल परब यांनी उपस्थित केला. त्यावर महिला व बालविकास मंत्री आदिती तटकरे यांनी स्पष्टीकरण दिले की, राज्य सरकारने अजून अधिकृतपणे २,१०० रुपयांची घोषणा केलेली नाही. या संदर्भात पुढील निर्णय येत्या अर्थसंकल्पात घेतला जाईल.
त्यांनी असेही स्पष्ट केले की, राज्याचे मुख्यमंत्री किंवा उपमुख्यमंत्री यांनी वाढीव रकमेबाबत कोणतीही अधिकृत घोषणा केलेली नाही. सरकारचा निवडणूक जाहीरनामा हा पाच वर्षांचा असतो आणि त्यातील वचने टप्प्याटप्प्याने पूर्ण केली जातात.
महिला दिनाच्या पार्श्वभूमीवर विशेष लाभ
योजनेतील महिलांसाठी एक आनंदाची बातमी म्हणजे आंतरराष्ट्रीय महिला दिनाच्या पार्श्वभूमीवर (८ मार्च) सरकारने विशेष निर्णय घेतला आहे. फेब्रुवारी आणि मार्च महिन्याचा एकत्रित हप्ता म्हणजेच ३,००० रुपये लाडक्या बहिणींना मिळणार आहेत.
ही बाब लाभार्थी महिलांसाठी समाधानाची आहे. विशेषतः ग्रामीण भागातील महिलांसाठी ही रक्कम मोठी आर्थिक मदत ठरणार आहे. या रकमेचा उपयोग महिला त्यांच्या कुटुंबाच्या आरोग्य, शिक्षण आणि इतर आवश्यक गरजा भागवण्यासाठी करू शकतात.
योजनेचे निकष आणि पात्रता
योजनेच्या निकषांमध्ये कोणताही बदल करण्यात आलेला नाही. पात्रतेचे मुख्य निकष पुढीलप्रमाणे आहेत:
- अर्जदार महिला महाराष्ट्राची रहिवासी असावी.
- तिचे वय २१ ते ६५ वर्षांदरम्यान असावे.
- कुटुंबाचे वार्षिक उत्पन्न २.५ लाख रुपयांपेक्षा कमी असावे.
- एका कुटुंबातील फक्त एकाच महिलेला या योजनेचा लाभ मिळू शकतो.
महत्त्वाची बाब म्हणजे, ६५ वर्षे पूर्ण झाल्यानंतर महिला या योजनेच्या लाभातून बाद होतात. तसेच, विवाहानंतर इतर राज्यांत स्थायिक झालेल्या महिलांनाही योजनेचा लाभ मिळत नाही.
अर्ज प्रक्रिया आणि लाभार्थींची संख्या
योजनेअंतर्गत आतापर्यंत २ कोटी ६३ लाख महिलांनी अर्ज दाखल केले होते. यापैकी, २ कोटी ५२ लाख महिला पात्र ठरल्या आहेत. ही संख्या राज्याच्या एकूण लोकसंख्येच्या तुलनेत लक्षणीय आहे.
अर्जाची छाननी ही निरंतर चालणारी प्रक्रिया आहे. महिला व बालविकास मंत्री आदिती तटकरे यांनी स्पष्ट केले की, निकष पूर्ण न करणाऱ्या महिलांना योजनेतून वगळण्यात येईल. त्यामुळे, अर्ज करताना सर्व माहिती योग्य आणि अचूक असणे आवश्यक आहे.
योजनेचा आर्थिक आणि सामाजिक प्रभाव
लाडकी बहीण योजनेने महाराष्ट्रातील महिलांच्या जीवनावर सकारात्मक प्रभाव पडला आहे. या योजनेमुळे महिलांना आर्थिक स्वातंत्र्य मिळाले आहे, ज्यामुळे त्यांचा आत्मविश्वास वाढला आहे.
आर्थिक स्वातंत्र्यामुळे महिलांचा निर्णय प्रक्रियेमधील सहभाग वाढला आहे. ग्रामीण भागातील अनेक महिला या पैशांचा उपयोग लहान व्यवसाय सुरू करण्यासाठी किंवा शेती उपकरणे खरेदी करण्यासाठी करत आहेत.
अनेक महिलांनी या योजनेच्या माध्यमातून बचत गट स्थापन केले आहेत. या बचत गटांमार्फत त्या छोटे-छोटे उद्योग सुरू करून आर्थिक स्वावलंबनाच्या दिशेने वाटचाल करत आहेत.
महिला व बालविकास मंत्री आदिती तटकरे यांच्या मते, ही योजना पुढील काळातही सुरूच राहणार आहे. मुख्यमंत्री एकनाथ शिंदे यांनी ही योजना महिला सशक्तीकरणासाठी सुरू केली होती आणि ती पुढेही त्याच उद्देशाने चालू राहील.
२,१०० रुपयांच्या वाढीव रकमेबाबत अंतिम निर्णय येत्या अर्थसंकल्पात होण्याची शक्यता आहे. तोपर्यंत, लाभार्थी महिलांना सध्याच्या १,५०० रुपयांसह समाधानी राहावे लागेल.
महिलांच्या प्रतिक्रिया
योजनेच्या लाभार्थी महिलांशी संवाद साधला असता, त्यांच्या प्रतिक्रिया सकारात्मक आहेत. पुणे जिल्ह्यातील सुनिता पवार यांच्या मते, “लाडकी बहीण योजनेमुळे माझ्या आयुष्यात खूप बदल झाला. या पैशांच्या मदतीने मी माझ्या मुलीचे शिक्षण सुरू ठेवू शकले.”
नागपूरच्या शालिनी मेश्राम म्हणतात, “आधी मी पूर्णपणे माझ्या पतीवर अवलंबून होते. आता मी स्वतःच्या पायावर उभी राहू शकते. या योजनेमुळे माझा आत्मविश्वास वाढला आहे.”
अकोल्यातील रेखा जाधव यांनी या रकमेतून एक शिलाई मशीन खरेदी केली आणि आता त्या छोटासा शिलाईचा व्यवसाय करून कुटुंबाला आर्थिक मदत करत आहेत.
योजनेच्या अंमलबजावणीत काही आव्हानेही आहेत. अनेक पात्र महिलांना अजून योजनेचा लाभ मिळालेला नाही. काही ठिकाणी अर्ज प्रक्रिया गुंतागुंतीची असल्याचे लाभार्थींचे म्हणणे आहे.
तज्ज्ञांच्या मते, योजनेच्या प्रभावी अंमलबजावणीसाठी काही सूचना:
- ऑनलाइन अर्ज प्रक्रिया सोपी करण्याची आवश्यकता आहे.
- ग्रामीण भागात जागरूकता वाढवण्यासाठी विशेष मोहिमा राबवल्या जाव्यात.
- योजनेच्या लाभार्थींचे नियमित सर्वेक्षण केले जावे.
- महिलांचे आर्थिक कौशल्य वाढवण्यासाठी प्रशिक्षण कार्यक्रम आयोजित केले जावेत.
लाडकी बहीण योजना ही महाराष्ट्रातील महिलांच्या सक्षमीकरणाच्या दिशेने एक महत्त्वपूर्ण पाऊल आहे. या योजनेमुळे लाखो महिलांना आर्थिक स्वातंत्र्य मिळाले आहे, ज्यामुळे त्यांचा सामाजिक दर्जा सुधारला आहे.
सध्या २,१०० रुपये कधीपासून मिळतील याबाबत निश्चितता नसली, तरी महिला दिनाच्या आधी ३,००० रुपये जमा होणार आहेत, ही बाब लाभार्थी महिलांसाठी समाधानाची आहे. महिलांच्या सक्षमीकरणासाठी असे प्रयत्न भविष्यातही सुरू राहणे आवश्यक आहे.
सरकारच्या पुढील निर्णयाकडे लाडक्या बहिणींची नजर लागली आहे. अपेक्षा आहे की, येत्या अर्थसंकल्पात २,१०० रुपयांची अंमलबजावणी होईल आणि महिलांच्या कल्याणासाठी अधिक योजना जाहीर केल्या जातील.