New lists of women महाराष्ट्र राज्य सरकारच्या महत्त्वाकांक्षी ‘मुख्यमंत्री माझी लाडकी बहीण योजने’ची सध्या व्यापक पडताळणी सुरू आहे. या योजनेंतर्गत नोंदणी केलेल्या २ कोटी ६३ लाख महिलांपैकी २ कोटी ४१ लाख महिला प्राथमिक टप्प्यात पात्र ठरल्या होत्या. मात्र, सध्या सुरू असलेल्या पडताळणीत आतापर्यंत सुमारे ५ लाख महिलांना अपात्र ठरवण्यात आले आहे. या पार्श्वभूमीवर महिला व बालविकास मंत्री आदिती तटकरे यांनी महत्त्वपूर्ण स्पष्टीकरण दिले आहे.
अपात्र ठरलेल्या महिलांची विभागणी
पडताळणीत अपात्र ठरलेल्या ५ लाख महिलांमध्ये तीन प्रमुख गट आहेत: १. संजय गांधी निराधार योजनेच्या २.३० लाख लाभार्थी महिला २. ६५ वर्षांवरील १.१० लाख महिला ३. चारचाकी वाहन असलेल्या, नमोशक्ती योजनेच्या लाभार्थी असलेल्या किंवा स्वेच्छेने योजनेतून माघार घेतलेल्या १.६० लाख महिला
महत्त्वाची बाब म्हणजे अजून ११ लाख महिलांची पडताळणी बाकी आहे, त्यामुळे अपात्र महिलांची संख्या वाढू शकते.
पडताळणी प्रक्रिया
महिला व बालकल्याण विभाग आणि जिल्हा प्रशासन यांच्याद्वारे पडताळणीची व्यापक मोहीम राबवली जात आहे. या अंतर्गत:
- जिल्हाधिकारी कार्यालयात लाभार्थ्यांच्या याद्या वर्गीकृत केल्या जात आहेत
- बाल विकास प्रकल्प अधिकारी, पर्यवेक्षिका आणि अंगणवाडी सेविका घरोघरी जाऊन प्रत्यक्ष पाहणी करत आहेत
- लाभार्थ्यांची आर्थिक स्थिती आणि वाहन मालकी तपासली जात आहे
योजनेचे महत्त्वपूर्ण
१. वाहन मालकी:
- कुटुंबात चारचाकी वाहन असल्यास (ट्रॅक्टर वगळता) लाभ मिळणार नाही
- महिला किंवा तिच्या पतीच्या नावे वाहन असल्यास अपात्र
२. वार्षिक उत्पन्न:
- २.५ लाख रुपयांपेक्षा जास्त उत्पन्न असल्यास अपात्र
- आयकर विभागाकडून उत्पन्नाची पडताळणी केली जाते
- उत्पन्नात वाढ झाल्यास लाभार्थी अपात्र ठरतो
३. इतर शासकीय योजनांचा लाभ:
- १५०० रुपयांपेक्षा जास्त लाभ मिळत असल्यास अपात्र
- १००० रुपये लाभ मिळत असल्यास लाडकी बहीण योजनेतून ५०० रुपये दिले जातील
- पीएम किसान व नमो शेतकरी योजनेच्या लाभार्थ्यांसाठी विशेष नियम अपेक्षित
४. नोकरी आणि कर:
- सरकारी नोकरी असलेल्या महिला अपात्र
- आयकर भरणाऱ्या महिला अपात्र
५. राज्यांतर्गत निकष:
- महाराष्ट्राबाहेर विवाहित महिला अपात्र
- परराज्यातील विवाहित महिलांना पतीचे कागदपत्रे सादर करणे आवश्यक
अपात्र लाभार्थ्यांसाठी महत्त्वाचे निर्णय
मंत्री आदिती तटकरे यांनी केलेल्या घोषणेनुसार: १. आतापर्यंत मिळालेला लाभ परत घेतला जाणार नाही २. जुलै २०२४ ते डिसेंबर २०२४ या कालावधीत दिलेली रक्कम परत मागितली जाणार नाही ३. जानेवारी २०२५ पासून अपात्र लाभार्थ्यांना सन्मान निधी मिळणार नाही
पुढील मार्ग
१. पडताळणी प्रक्रिया:
- उर्वरित ११ लाख महिलांची पडताळणी लवकरच पूर्ण होणार
- नवीन अपात्र लाभार्थ्यांची यादी जाहीर होण्याची शक्यता
२. लाभार्थ्यांसाठी सूचना:
- आवश्यक कागदपत्रे अद्ययावत ठेवणे
- उत्पन्नात बदल झाल्यास माहिती देणे
- इतर शासकीय योजनांच्या लाभाबाबत स्पष्टता ठेवणे
३. प्रशासकीय पातळीवर:
- पडताळणी प्रक्रिया पारदर्शक पद्धतीने राबवणे
- लाभार्थ्यांच्या तक्रारींचे निराकरण
- नवीन शासन निर्णयांची अंमलबजावणी
या योजनेच्या माध्यमातून महाराष्ट्र सरकार गरजू महिलांना आर्थिक सहाय्य देण्याचा प्रयत्न करत आहे. मात्र, योजनेचा लाभ खरोखर गरजू महिलांपर्यंत पोहोचावा यासाठी सध्याची पडताळणी महत्त्वाची ठरत आहे. यामुळे योजनेची प्रभावीता वाढणार असून, शासकीय निधीचा योग्य वापर होईल.