- Aadhaar card भारतातील प्रत्येक नागरिकासाठी आधार कार्ड हे अत्यंत महत्त्वाचे ओळखपत्र बनले आहे. आजच्या डिजिटल युगात आधार कार्डशिवाय कोणतेही शासकीय काम पूर्ण करणे अशक्यप्राय झाले आहे. सरकारी योजनांचा लाभ घेण्यापासून ते बँक खाते उघडण्यापर्यंत, आधार कार्ड हा महत्त्वाचा दस्तावेज बनला आहे.
आता केंद्रीय निवडणूक आयोगाने एक महत्त्वपूर्ण निर्णय घेतला असून, लवकरच प्रत्येक नागरिकाचे आधार कार्ड त्यांच्या मतदान ओळखपत्राशी (Voter ID) जोडले जाणार आहे. या लेखात आपण या नवीन निर्णयाबद्दल आणि त्याचे फायदे, नियम आणि प्रक्रिया याबद्दल सविस्तर माहिती घेणार आहोत.
आधार कार्डचे महत्त्व
आधार कार्ड हे भारतीय नागरिकांसाठी सर्वात महत्त्वाचे ओळखपत्र मानले जाते. ते नागरिकांना विविध सरकारी सेवा आणि योजनांचा लाभ घेण्यास मदत करते. आधार कार्डमुळे सरकारी योजनांमध्ये पारदर्शकता आली आहे आणि भ्रष्टाचार कमी झाला आहे. याद्वारे लाभार्थींना थेट त्यांच्या बँक खात्यात रक्कम जमा केली जाते, ज्यामुळे मध्यस्थांची गरज कमी होते.
आज आधार कार्डला अनेक महत्त्वाच्या दस्तावेजांशी जोडणे आवश्यक आहे:
- पॅन कार्ड: कर भरणा आणि आर्थिक व्यवहारांसाठी
- बँक खाते: थेट लाभ हस्तांतरण (DBT) साठी
- मोबाइल नंबर: डिजिटल सेवांसाठी ओटीपी मिळवण्यासाठी
- पीएफ खाते: कर्मचाऱ्यांच्या भविष्य निर्वाह निधीसाठी
आता या यादीत आणखी एक महत्त्वाचा दस्तावेज जोडला जाणार आहे – मतदान ओळखपत्र.
निवडणूक आयोगाचा नवीन निर्णय
केंद्रीय निवडणूक आयोगाने अलीकडेच घेतलेल्या निर्णयानुसार, लवकरच प्रत्येक नागरिकांचे आधार कार्ड त्यांच्या मतदान ओळखपत्राशी ऑनलाइन जोडले जाणार आहे. या निर्णयामागे काही महत्त्वाचे उद्देश आहेत:
- बोगस मतदान रोखणे: आधार-मतदान ओळखपत्र जोडणीमुळे एकाच व्यक्तीच्या अनेक मतदान ओळखपत्रांची शक्यता कमी होईल.
- मतदार यादीतील त्रुटी कमी करणे: मयत व्यक्तींची नावे किंवा स्थलांतरित नागरिकांची नावे मतदार यादीतून काढणे सोपे होईल.
- पारदर्शक निवडणूक प्रक्रिया: आधार प्रमाणीकरणामुळे निवडणूक प्रक्रिया अधिक पारदर्शक होईल.
- डिजिटलायझेशन: मतदान प्रक्रियेतील डिजिटलायझेशनचा हा महत्त्वाचा भाग आहे.
कायदेशीर तरतुदी
भारतात वर्ष 2021 मध्ये लोकप्रतिनिधित्व कायदा 1951 मध्ये सुधारणा करण्यात आली होती. या सुधारणेनुसार मतदार ओळखपत्र आधार कार्डशी जोडण्याची कायदेशीर परवानगी मिळाली आहे. केंद्रीय निवडणूक आयोगाने आतापर्यंत देशभरातून सुमारे 66 कोटी 23 लाख आधार क्रमांक गोळा केले आहेत. मात्र, अद्याप हे आधार क्रमांक मतदार ओळखपत्रांशी पूर्णपणे जोडले गेलेले नाहीत.
महत्त्वाची बाब म्हणजे, सध्या हे लिंकिंग ऐच्छिक आहे. ज्या नागरिकांना आपला आधार नंबर मतदार ओळखपत्राशी जोडायचा आहे, ते तसे करू शकतात. मात्र, भविष्यात याला अनिवार्य करण्याची शक्यता आहे, म्हणूनच सर्व नागरिकांनी वेळीच ही प्रक्रिया पूर्ण करणे महत्त्वाचे आहे.
आव्हाने आणि चिंता
आधार-मतदार ओळखपत्र जोडणीबाबत काही महत्त्वाच्या चिंता आणि आव्हाने देखील आहेत:
- वैयक्तिक माहितीची गोपनीयता: नागरिकांच्या वैयक्तिक माहितीची गोपनीयता आणि सुरक्षितता हे मोठे आव्हान आहे.
- डेटा गळती: बड्या डेटाबेसमध्ये संवेदनशील माहिती असल्याने, डेटा गळतीची शक्यता वाढते.
- सायबर सिक्युरिटी: मोठ्या प्रमाणात डिजिटल डेटा हाताळताना सायबर सुरक्षा आव्हाने वाढतात.
- राजकीय दुरुपयोग: काही विरोधक आणि तज्ज्ञांनी या प्रक्रियेचा राजकीय दुरुपयोग होण्याची शक्यता व्यक्त केली आहे.
या चिंतांना संबोधित करण्यासाठी, निवडणूक आयोगाला पारदर्शी आणि सुरक्षित प्रणाली विकसित करणे आवश्यक आहे. त्यासाठी त्यांनी कोणते सॉफ्टवेअर आणि तंत्रज्ञान वापरले जाईल, याकडे नागरिकांचे लक्ष असेल.
आधार-मतदार ओळखपत्र जोडणी प्रक्रिया
आता आपण आपले आधार कार्ड मतदार ओळखपत्राशी कसे जोडायचे, याबद्दल स्टेप-बाय-स्टेप प्रक्रिया जाणून घेऊया:
ऑनलाइन पद्धत:
- निवडणूक आयोगाच्या पोर्टलवर प्रवेश करा:
- निवडणूक आयोगाच्या अधिकृत मतदार सेवा पोर्टलवर जा (www.nvsp.in).
- फॉर्म 6B निवडा:
- “फॉर्म 6B” पर्यायावर क्लिक करा.
- नोंदणी करा:
- जर आपण यापूर्वी नोंदणी केली नसेल, तर “साइन-अप” पर्यायावर क्लिक करा.
- आपला मोबाइल नंबर प्रविष्ट करा.
- कॅप्चा कोड प्रविष्ट करा.
- आपल्या मोबाइलवर मिळालेला ओटीपी प्रविष्ट करा.
- वैयक्तिक माहिती भरा:
- आपला EPIC क्रमांक (मतदार ओळखपत्र क्रमांक) प्रविष्ट करा.
- पासवर्ड सेट करा.
- आवश्यक वैयक्तिक माहिती भरा.
- लॉगिन करा:
- आपला मोबाइल नंबर आणि सेट केलेला पासवर्ड वापरून लॉगिन करा.
- आधार तपशील प्रविष्ट करा:
- फॉर्म 6B मध्ये आपला राज्य/विधानसभा/लोकसभा मतदारसंघ निवडा.
- आपली वैयक्तिक माहिती भरा.
- आपला आधार क्रमांक प्रविष्ट करा.
- आधार प्रमाणीकरणासाठी ओटीपी मिळवा आणि प्रविष्ट करा.
- अर्ज सबमिट करा:
- सर्व माहिती पुन्हा तपासा (Preview).
- “सबमिट” बटनावर क्लिक करा.
- अर्ज ट्रॅक करण्यासाठी संदर्भ क्रमांक जतन करून ठेवा.
ऑफलाइन पद्धत:
- BLO (बूथ लेव्हल ऑफिसर) ला भेटा:
- आपल्या मतदार क्षेत्रातील बूथ लेव्हल ऑफिसरला भेटा.
- फॉर्म 6B ची प्रिंट कॉपी मिळवा.
- फॉर्म भरा:
- फॉर्म 6B मध्ये आवश्यक माहिती भरा.
- आधार कार्ड आणि मतदार ओळखपत्राची फोटोकॉपी जोडा.
- फॉर्म सबमिट करा:
- भरलेला फॉर्म BLO किंवा मतदार नोंदणी अधिकाऱ्याकडे सबमिट करा.
- पावती मिळवून ठेवा.
आधार-मतदार ओळखपत्र जोडणीचे फायदे
आधार कार्ड आणि मतदार ओळखपत्र जोडण्याचे अनेक फायदे आहेत:
- दुबार मतदान रोखणे: एकाच व्यक्तीची अनेक मतदान ओळखपत्रे असण्याची शक्यता कमी होईल.
- अचूक मतदार यादी: मृत व्यक्तींची, स्थलांतरित नागरिकांची आणि बोगस नावे मतदार यादीतून काढता येतील.
- ऑनलाइन सेवा: मतदार नोंदणी, मतदान केंद्र बदलणे, मतदान ओळखपत्राची दुप्रत मिळवणे अशा सेवा ऑनलाइन सहज उपलब्ध होतील.
- पारदर्शक निवडणूक प्रक्रिया: भारतीय लोकशाहीत निवडणूक प्रक्रिया अधिक पारदर्शक होईल.
- रिमोट व्होटिंग सुविधा: भविष्यात स्थलांतरित कामगारांना रिमोट व्होटिंगची सुविधा उपलब्ध होऊ शकेल.
आधार कार्ड आणि मतदार ओळखपत्र जोडणी हा डिजिटल भारताच्या दिशेने एक महत्त्वाचा पाऊल आहे. या प्रक्रियेमुळे मतदार यादीतील त्रुटी कमी होतील आणि निवडणूक प्रक्रिया अधिक पारदर्शक होईल. सध्या ही प्रक्रिया ऐच्छिक असली तरी, भविष्यात ती अनिवार्य होण्याची शक्यता आहे. म्हणूनच, सर्व नागरिकांनी आपले आधार कार्ड मतदान ओळखपत्राशी लवकरात लवकर जोडावे.
तथापि, या प्रक्रियेत वैयक्तिक माहितीची गोपनीयता आणि सुरक्षितता सुनिश्चित करणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. निवडणूक आयोगाने याबाबत सर्व आवश्यक उपाययोजना केल्या पाहिजेत.
आधार-मतदार ओळखपत्र जोडणी हा भारताच्या लोकशाही प्रणालीला मजबूत करण्याचा आणि “एक देश, एक निवडणूक” या संकल्पनेकडे वाटचाल करण्याचा एक महत्त्वाचा टप्पा आहे. या प्रक्रियेत सहभागी होऊन प्रत्येक नागरिकाने आपले योगदान द्यावे, ही काळाची गरज आहे.