RBI new update भारतीय रिझर्व्ह बँकेने (आरबीआय) क्रेडिट इन्फॉर्मेशन ब्युरो – सिबिल (CIBIL) संबंधित महत्त्वाचे नियम बदलले आहेत. हे नवीन नियम १ एप्रिल २०२५ पासून अंमलात येणार आहेत. या नियमांचा मुख्य उद्देश वित्तीय क्षेत्रात अधिक पारदर्शकता आणणे आणि ग्राहकांच्या हिताचे रक्षण करणे हा आहे. या लेखामध्ये आपण या नवीन नियमांबद्दल सविस्तर माहिती घेऊया आणि त्यामुळे सामान्य नागरिकांना होणाऱ्या फायद्यांबद्दल जाणून घेऊया.
सिबिल स्कोअर म्हणजे काय आणि त्याचे महत्त्व
सिबिल स्कोअर हे एक संख्यात्मक मूल्य आहे जे तुमच्या आर्थिक वर्तनावर आणि क्रेडिट इतिहासावर आधारित असते. हा स्कोअर ३०० ते ९०० पर्यंत असू शकतो, जिथे जास्त स्कोअर म्हणजे चांगली क्रेडिट स्थिती दर्शवते. सध्याच्या आर्थिक व्यवस्थेत, सिबिल स्कोअरचे महत्त्व दिवसेंदिवस वाढत चालले आहे.
जेव्हा तुम्ही कर्ज किंवा क्रेडिट कार्डसाठी अर्ज करता, तेव्हा बँका आणि वित्तीय संस्था प्रथम तुमचा सिबिल स्कोअर तपासतात. हा स्कोअर तुमच्या कर्ज परतफेडीची क्षमता दर्शवणारा एक महत्त्वाचा निर्देशांक मानला जातो. उच्च सिबिल स्कोअर असणाऱ्या ग्राहकांना कमी व्याजदरावर कर्ज मिळण्याची शक्यता अधिक असते, तर कमी स्कोअर असणाऱ्या ग्राहकांना कर्ज मिळण्यात अडचणी येऊ शकतात किंवा त्यांना अधिक व्याजदर द्यावा लागू शकतो.
आरबीआयचे नवीन नियम: विस्तृत माहिती
आरबीआयने नुकतेच सिबिल स्कोअरशी संबंधित अनेक महत्त्वाचे नियम बदलले आहेत. या नवीन नियमांचा सविस्तर आढावा घेऊया.
१. फोर्ट्नाइटली अपडेट सिस्टम
पूर्वीचा नियम: पूर्वी सिबिल स्कोअर दर महिन्याला एकदाच अपडेट केला जात असे.
नवीन नियम: १ एप्रिल २०२५ पासून, सिबिल स्कोअर आता दर १५ दिवसांनी अपडेट केला जाईल.
फायदे:
- ग्राहकांना त्यांच्या क्रेडिट स्थितीविषयी अधिक ताजी माहिती मिळेल.
- कर्ज परतफेड केल्यानंतर सिबिल स्कोअरमध्ये होणारे सकारात्मक बदल लवकर प्रतिबिंबित होतील.
- ग्राहक त्यांच्या क्रेडिट स्कोअरमध्ये सुधारणा करण्यासाठी अधिक प्रभावीपणे नियोजन करू शकतील.
२. क्रेडिट रिपोर्ट तपासणीची सूचना
पूर्वीचा नियम: पूर्वी, जेव्हा एखादी बँक किंवा वित्तीय संस्था तुमचा क्रेडिट रिपोर्ट तपासत असे, तेव्हा तुम्हाला त्याबद्दल कोणतीही सूचना मिळत नसे.
नवीन नियम: आता, जेव्हाही कोणतीही बँक किंवा वित्तीय संस्था तुमचा क्रेडिट रिपोर्ट तपासेल, तेव्हा तुम्हाला एसएमएस किंवा ईमेलद्वारे त्याबद्दल सूचित केले जाईल.
फायदे:
- ग्राहकांना त्यांच्या क्रेडिट रिपोर्टची तपासणी कोण करत आहे याबद्दल माहिती मिळेल.
- अनधिकृत तपासणीपासून सुरक्षा वाढेल.
- फसवणूक किंवा ओळख चोरीच्या प्रकरणांमध्ये लवकर लक्ष देता येईल.
३. कर्ज नाकारण्याचे कारण देणे अनिवार्य
पूर्वीचा नियम: पूर्वी, बँका आणि वित्तीय संस्था कर्ज अर्ज नाकारताना स्पष्ट कारणे देण्याचे बंधन नव्हते.
नवीन नियम: आता बँका आणि वित्तीय संस्थांना कर्ज अर्ज नाकारण्यासाठी स्पष्ट कारणे द्यावी लागतील.
फायदे:
- ग्राहकांना त्यांचा कर्ज अर्ज का नाकारला गेला हे समजेल.
- त्यामुळे ग्राहक त्यांच्या क्रेडिट स्थितीतील समस्या निश्चित करू शकतील.
- भविष्यातील कर्ज अर्जांसाठी सुधारणा करण्यास मदत होईल.
४. वार्षिक मोफत क्रेडिट रिपोर्ट
पूर्वीचा नियम: पूर्वी, ग्राहकांना क्रेडिट रिपोर्ट पाहण्यासाठी शुल्क द्यावे लागत असे.
नवीन नियम: १ एप्रिल २०२५ पासून, सर्व क्रेडिट माहिती कंपन्या (CIBIL, Experian, Equifax, CRIF High Mark) आता वर्षातून एकदा प्रत्येक नागरिकाला सर्वसमावेशक क्रेडिट अहवाल मोफत देतील.
फायदे:
- ग्राहकांना त्यांची क्रेडिट स्थिती नियमितपणे तपासण्याची संधी मिळेल.
- आर्थिक साक्षरता वाढेल.
- चुकीची माहिती असल्यास त्याची दुरुस्ती करण्यास मदत होईल.
सिबिल स्कोअर सुधारण्यासाठी काही महत्त्वाचे उपाय
नवीन नियमांच्या पार्श्वभूमीवर, तुमचा सिबिल स्कोअर सुधारण्यासाठी खालील उपाय उपयुक्त ठरू शकतात:
१. कर्जाची वेळेवर परतफेड करा
सिबिल स्कोअर सुधारण्याचा सर्वात प्रभावी मार्ग म्हणजे तुमच्या सर्व कर्जांची आणि क्रेडिट कार्ड बिलांची वेळेवर परतफेड करणे. एका परतफेडीच्या हप्त्याचा विलंब देखील तुमच्या सिबिल स्कोअरवर नकारात्मक परिणाम करू शकतो.
२. क्रेडिट उपयोग प्रमाण कमी ठेवा
तुमच्या उपलब्ध क्रेडिट मर्यादेच्या ३०% पेक्षा कमी वापर करण्याचा प्रयत्न करा. उदाहरणार्थ, जर तुमच्या क्रेडिट कार्डची मर्यादा १,००,००० रुपये असेल, तर तुमचा मासिक खर्च ३०,००० रुपयांपेक्षा कमी ठेवा.
३. क्रेडिट मिक्स सुधारा
विविध प्रकारची कर्जे (जसे वैयक्तिक कर्ज, गृहकर्ज, वाहन कर्ज) घेणे आणि त्यांची यशस्वी परतफेड करणे तुमच्या सिबिल स्कोअरला चांगले बनवू शकते.
४. जुने क्रेडिट कार्ड्स सक्रिय ठेवा
जुने क्रेडिट कार्ड्स तुमच्या क्रेडिट इतिहासाची लांबी दर्शवतात. त्यामुळे, जरी तुम्ही त्यांचा फारसा वापर करत नसलात, तरीही त्यांना सक्रिय ठेवणे फायदेशीर असू शकते.
५. नियमितपणे क्रेडिट रिपोर्ट तपासा
नवीन नियमांनुसार, तुम्हाला वर्षातून एकदा मोफत क्रेडिट रिपोर्ट मिळेल. या संधीचा फायदा घ्या आणि तुमच्या क्रेडिट रिपोर्टमध्ये कोणत्याही चुका नाहीत याची खात्री करा.
नवीन नियमांमुळे सामान्य नागरिकांना होणारे फायदे
आरबीआयच्या नवीन नियमांमुळे सामान्य नागरिकांना अनेक फायदे होतील:
१. अधिक पारदर्शकता
क्रेडिट स्कोअरिंग प्रक्रियेत अधिक पारदर्शकता येईल, ज्यामुळे ग्राहकांना त्यांच्या आर्थिक स्थितीचे अधिक चांगले आकलन होईल.
२. वेळेची बचत
दर १५ दिवसांनी स्कोअर अपडेट होत असल्याने, ग्राहकांना त्यांच्या क्रेडिट स्थितीत सुधारणा होण्यासाठी कमी वेळ वाट पाहावी लागेल.
३. चांगले क्रेडिट निर्णय
स्पष्ट कारणे दिल्याने, ग्राहक त्यांच्या क्रेडिट निर्णयांमध्ये अधिक चांगले बदल करू शकतील.
४. आर्थिक समावेशन
मोफत क्रेडिट रिपोर्ट उपलब्ध असल्याने, अधिकाधिक नागरिक त्यांच्या क्रेडिट स्थितीबद्दल जागरूक होतील