Diesel prices आंतरराष्ट्रीय बाजारपेठेतील कच्च्या तेलाच्या किमतींमध्ये झालेल्या घसरणीचा थेट फायदा आता महाराष्ट्रातील सर्वसामान्य नागरिकांना मिळू लागला आहे. तेल कंपन्यांनी नुकतेच जाहीर केलेल्या नवीन दरांमध्ये राज्यातील बहुतांश शहरांमध्ये पेट्रोल आणि डिझेलच्या किमतींमध्ये लक्षणीय घट नोंदवली गेली आहे. विशेष म्हणजे, मागील काही महिन्यांपासून सातत्याने वाढत असलेल्या इंधन दरांमुळे त्रस्त असलेल्या सर्वसामान्य नागरिकांना या घसरणीमुळे मोठा दिलासा मिळाला आहे.
राज्याची राजधानी मुंबईत पेट्रोलची किंमत १०३.५० रुपये प्रति लिटर तर डिझेलची किंमत ९०.३० रुपये प्रति लिटर इतकी खाली आली आहे. पुण्यात पेट्रोल १०४.१४ रुपये तर डिझेल ९०.८८ रुपये प्रति लिटर या दराने विकले जात आहे. उल्लेखनीय बाब म्हणजे, राज्यातील विविध शहरांमध्ये इंधन दरांमध्ये तफावत दिसून येत आहे, ज्याचे मुख्य कारण म्हणजे स्थानिक कर (VAT) आणि वाहतूक खर्चातील फरक हे आहे.
महाराष्ट्रातील सर्वाधिक महागडे पेट्रोल औरंगाबाद आणि सिंधुदुर्ग या शहरांमध्ये असून, तेथे प्रति लिटर १०५.५० रुपये इतका दर आहे. तर सर्वात स्वस्त पेट्रोल मुंबईत उपलब्ध आहे. डिझेलच्या बाबतीत सिंधुदुर्गात सर्वाधिक ९२.३० रुपये प्रति लिटर दर आहे, तर ठाण्यात सर्वात कमी ९०.२० रुपये प्रति लिटर दर आढळून येतो.
अर्थतज्ज्ञांच्या मते, आंतरराष्ट्रीय बाजारपेठेतील कच्च्या तेलाच्या किमतींमधील चढउतार हा भारतातील इंधन दरांवर मोठा प्रभाव टाकतो. भारत आपल्या तेल गरजेपैकी सुमारे ८५% तेल आयात करतो, त्यामुळे जागतिक बाजारातील किंमती थेट देशांतर्गत दरांवर परिणाम करतात. सध्या जागतिक बाजारात कच्च्या तेलाच्या किमती स्थिर झाल्याने आणि काही प्रमाणात घसरल्याने, त्याचा फायदा भारतीय ग्राहकांना मिळत आहे.
तथापि, तज्ज्ञांनी एक महत्त्वाचा इशारा दिला आहे. जागतिक राजकीय आणि आर्थिक परिस्थिती अस्थिर असल्याने, भविष्यात पुन्हा इंधन दरवाढीची शक्यता नाकारता येत नाही. विशेषतः मध्य-पूर्वेतील तणावपूर्ण परिस्थिती, OPEC+ देशांची धोरणे आणि जागतिक अर्थव्यवस्थेची स्थिती यांचा थेट परिणाम तेल किमतींवर होऊ शकतो.
या पार्श्वभूमीवर, महाराष्ट्र सरकारने नागरिकांना इंधन बचतीचे महत्त्व पटवून देण्यास सुरुवात केली आहे. राज्य परिवहन विभागाने इलेक्ट्रिक वाहनांच्या वापरास प्रोत्साहन देण्यासाठी विविध योजना आखल्या आहेत. शासनाने इलेक्ट्रिक वाहन खरेदीवर विविध सवलती जाहीर केल्या असून, राज्यभर चार्जिंग स्टेशन्सचे जाळे विकसित करण्याचे काम युद्धपातळीवर सुरू आहे.
वाहतूक तज्ज्ञांच्या मते, इंधन दरातील अस्थिरता ही भविष्यातील एक मोठी आर्थिक चिंता ठरू शकते. त्यामुळे दीर्घकालीन दृष्टीने इलेक्ट्रिक वाहने किंवा इंधन-कार्यक्षम वाहनांकडे वळणे हा एक समंजस पर्याय ठरू शकतो. शिवाय, सार्वजनिक वाहतूक व्यवस्थेचा वापर वाढवणे, कार पूलिंगला प्रोत्साहन देणे अशा उपायांमुळे इंधन खर्चात बचत करता येऊ शकते.
राज्यातील व्यापारी संघटनांनी या दरकपातीचे स्वागत केले असले तरी, त्यांच्या मते ही घसरण अल्पकालीन स्वरूपाची असू शकते. त्यामुळे व्यावसायिक क्षेत्राने आपली दीर्घकालीन योजना या अस्थिर दरांच्या पार्श्वभूमीवर आखली पाहिजे. विशेषतः वाहतूक व्यवसाय, कुरिअर सेवा आणि लॉजिस्टिक्स क्षेत्रावर इंधन दरांचा थेट परिणाम होतो.
ग्राहक संघटनांच्या प्रतिनिधींनी मात्र अजूनही इंधन दर कमी करण्याची मागणी केली आहे. त्यांच्या मते, आंतरराष्ट्रीय बाजारातील घसरण अधिक असताना देशांतर्गत दरात त्या प्रमाणात घट झालेली नाही. शिवाय, राज्य सरकार आणि केंद्र सरकारने इंधनावरील करांमध्ये कपात केल्यास सर्वसामान्य नागरिकांना अधिक दिलासा मिळू शकतो.
भविष्यात इंधन दरांमध्ये मोठी चढउतार अपेक्षित आहे. त्यामुळे नागरिकांनी इंधन बचतीकडे गांभीर्याने पाहणे गरजेचे आहे. इलेक्ट्रिक वाहने, सीएनजी किंवा अधिक इंधन-कार्यक्षम वाहनांचा वापर, सार्वजनिक वाहतुकीचा वाढता वापर अशा दीर्घकालीन उपायांकडे वळणे हे काळाची गरज बनत चालली आहे. शासनानेही या दिशेने धोरणात्मक पाऊले उचलून नागरिकांना प्रोत्साहन देणे आवश्यक आहे.