drop in gold price भारतीय समाजात सोन्याला फक्त अलंकार म्हणून नव्हे तर गुंतवणुकीचा विश्वासार्ह मार्ग म्हणूनही पाहिले जाते. मार्च २०२५ मध्ये भारतीय बाजारपेठेत सोन्या-चांदीच्या दरांमध्ये लक्षणीय चढ-उतार दिसून येत आहेत. गेल्या काही महिन्यांत सोन्याच्या किमतीत वाढ झाली असून, चांदीच्या दरात अस्थिरता जाणवत आहे. सध्या १० ग्रॅम सोन्याची किंमत ₹८५,९९८ पर्यंत पोहोचली असून, चांदीचा दर प्रति किलो ₹९७,९५३ आहे.
अक्षय तृतीया सारख्या सणांच्या आधी सोन्या-चांदीच्या दरांमध्ये मोठ्या प्रमाणात बदल होत असतात. या वर्षीही असेच दिसून येत आहे. फेब्रुवारी २०२५ पासून सोन्याच्या दरात सातत्याने वाढ होताना दिसत आहे. अशा परिस्थितीत गुंतवणूकदारांनी सावधपणे निर्णय घेणे आवश्यक ठरते.
विविध कॅरेटच्या सोन्याचे दर
भारतात प्रामुख्याने १८, २२ आणि २४ कॅरेट सोन्याचा वापर केला जातो. या तिन्ही प्रकारच्या सोन्याचे दर वेगवेगळे असतात. सध्या २४ कॅरेट शुद्ध सोन्याची किंमत ₹८७,००० च्या आसपास आहे. तर २२ कॅरेट सोने, जे दागिन्यांसाठी अधिक लोकप्रिय आहे, त्याचा दर ₹८०,००० च्या जवळपास आहे. १८ कॅरेट सोन्याचा दर ₹६५,००० च्या आसपास स्थिर आहे.
शुद्धतेनुसार सोन्याचे दर ठरतात. २४ कॅरेट सोने हे ९९.९% शुद्ध असते, त्यामुळे त्याची किंमत अधिक असते. २२ कॅरेट सोन्यात ९१.६% शुद्धता असते, तर १८ कॅरेट सोन्यात ७५% शुद्धता असते. दागिन्यांसाठी २२ कॅरेट सोने अधिक प्राधान्याने वापरले जाते, कारण ते टिकाऊ असते आणि आकर्षक दिसते.
प्रमुख शहरांमधील दरातील फरक
भारतातील प्रमुख शहरांमध्ये सोन्याच्या दरांमध्ये किंचित फरक दिसून येतो. हा फरक प्रामुख्याने स्थानिक करांमुळे निर्माण होतो. दिल्लीमध्ये २२ कॅरेट सोन्याचा दर ₹८०,२६० आहे, जो इतर शहरांपेक्षा थोडा जास्त आहे. याचे कारण म्हणजे दिल्लीतील जीएसटी आणि इतर स्थानिक करांचा परिणाम.
चेन्नईमध्ये १८ कॅरेट सोन्याचा दर ₹६६,११० आहे, जो राष्ट्रीय सरासरीपेक्षा जास्त आहे. मुंबई, कोलकाता आणि अहमदाबाद या शहरांमध्ये सोन्याचे दर जवळपास समान आहेत. प्रत्येक शहरातील सोन्याच्या दरांवर स्थानिक मागणी, पुरवठा आणि करांचा मोठा प्रभाव असतो.
हॉलमार्किंगची अनिवार्यता
भारतात सोन्याची गुणवत्ता सुनिश्चित करण्यासाठी हॉलमार्किंग अनिवार्य केले आहे. हॉलमार्किंग हे सोन्याच्या शुद्धतेचे अधिकृत प्रमाणपत्र असते. या प्रमाणपत्रामुळे ग्राहकांना विश्वासार्ह आणि शुद्ध सोने मिळण्याची खात्री मिळते.
हॉलमार्क असलेल्या दागिन्यांमध्ये पाच चिन्हे असतात – बीआयएस (ब्युरो ऑफ इंडियन स्टँडर्ड्स) चिन्ह, सोन्याची शुद्धता (कॅरेट), हॉलमार्किंग केंद्राचे ओळख चिन्ह, सराफाचे चिन्ह आणि वर्ष. या सर्व माहितीमुळे ग्राहकांना सोन्याची गुणवत्ता तपासणे सोपे होते.
भेसळयुक्त सोन्यापासून बचाव करण्यासाठी फक्त हॉलमार्क असलेले दागिने खरेदी करावेत. तसेच, विक्री करताना देखील हॉलमार्क असलेल्या दागिन्यांचे मूल्य जास्त मिळते. त्यामुळे गुंतवणूक आणि अलंकार दोन्ही दृष्टीने हॉलमार्किंग महत्त्वाचे ठरते.
सोन्याच्या किमतींवर परिणाम करणारे घटक
सोन्याच्या किमतींवर अनेक घटकांचा प्रभाव पडतो. आंतरराष्ट्रीय बाजारातील घडामोडी, डॉलरचे मूल्य, व्याजदर, जागतिक राजकीय स्थिती आणि स्थानिक मागणी-पुरवठा यांचा सोन्याच्या दरांवर मोठा परिणाम होतो.
जेव्हा जागतिक अर्थव्यवस्था अस्थिर असते, तेव्हा गुंतवणूकदार सुरक्षित गुंतवणुकीसाठी सोन्याकडे वळतात. याच कारणामुळे आर्थिक संकटांच्या काळात सोन्याच्या किमती वाढताना दिसतात. तसेच, मध्यवर्ती बँकांनी व्याजदरात केलेले बदल, डॉलरच्या मूल्यात होणारे चढ-उतार आणि चलनवाढ यांचाही परिणाम सोन्याच्या किमतींवर होतो.
भारतात सण-उत्सवांच्या काळात सोन्याची मागणी वाढते. विशेषतः अक्षय तृतीया, दिवाळी आणि लग्नसराईच्या हंगामात या मागणीत लक्षणीय वाढ होते. त्यामुळे या काळात सोन्याच्या किमती वाढण्याची शक्यता अधिक असते.
दीर्घकालीन गुंतवणूक म्हणून सोने
भारतात अनेक लोक सोन्याकडे दीर्घकालीन गुंतवणुकीच्या दृष्टीने पाहतात. इतिहास पाहिला तर सोन्याने नेहमीच चांगला परतावा दिला आहे आणि महागाईपासून संरक्षण पुरवले आहे. चलनवाढीच्या काळात सोन्याचे मूल्य टिकून राहते, त्यामुळे ते गुंतवणुकीसाठी योग्य पर्याय ठरते.
विविध गुंतवणूक पर्यायांमध्ये विविधता आणण्यासाठी पोर्टफोलिओमध्ये सोन्याचा समावेश करणे फायदेशीर ठरते. सोन्यात गुंतवणूक करण्याचे अनेक मार्ग आहेत – भौतिक सोने, सोन्याचे बिस्किट, गोल्ड ईटीएफ, सॉव्हरेन गोल्ड बॉन्ड्स आणि डिजिटल गोल्ड. प्रत्येक पर्यायाचे स्वतःचे फायदे आणि मर्यादा आहेत, त्यामुळे स्वतःच्या गरजा आणि उद्दिष्टांनुसार योग्य निवड करावी.
सोन्याच्या खरेदीसाठी महत्त्वाचे टिप्स
सोने खरेदी करताना काही महत्त्वाच्या गोष्टी लक्षात ठेवाव्यात:
- दरांची तुलना करा: खरेदीपूर्वी वेगवेगळ्या विक्रेत्यांकडील दरांची तुलना करा.
- हॉलमार्किंग तपासा: फक्त हॉलमार्क असलेलेच दागिने खरेदी करा.
- मेकिंग चार्जेस समजून घ्या: दागिन्यांच्या निर्मितीसाठी लागणारे मेकिंग चार्जेस विचारात घ्या, हे प्रत्येक विक्रेत्यानुसार वेगवेगळे असू शकतात.
- बिल आणि प्रमाणपत्र जपून ठेवा: भविष्यातील विक्रीसाठी बिल आणि प्रमाणपत्र महत्त्वाचे ठरतात.
- विश्वासार्ह विक्रेत्यांकडून खरेदी करा: नेहमी नावाजलेल्या आणि विश्वासार्ह सराफांकडूनच खरेदी करा.
- योग्य वेळेची निवड करा: सण-उत्सवांच्या काळात सोन्याचे दर वाढलेले असतात, त्यामुळे योग्य वेळी खरेदी करण्याचा प्रयत्न करा.
तज्ज्ञांच्या मते, पुढील काही महिन्यांत सोन्याच्या किमतींमध्ये वाढ होण्याची शक्यता आहे. जागतिक अर्थव्यवस्थेतील अनिश्चितता, राजकीय तणाव आणि चलनवाढीच्या दबावामुळे गुंतवणूकदार सुरक्षित पर्याय म्हणून सोन्याकडे वळत आहेत.
भारतात सोन्याची मागणी अजूनही मजबूत आहे, विशेषतः लग्नसराईच्या हंगामात. तसेच, इलेक्ट्रॉनिक्स आणि तंत्रज्ञान क्षेत्रातही सोन्याचा वापर वाढत आहे, ज्यामुळे त्याची मागणी वाढत आहे.
गुंतवणूकदारांनी दीर्घकालीन दृष्टिकोन ठेवावा आणि सोन्यात गुंतवणूक करताना विविधीकरणाचा विचार करावा. तसेच, कोणत्याही गुंतवणुकीपूर्वी बाजारातील घडामोडींचा अभ्यास करणे आणि तज्ज्ञांचा सल्ला घेणे फायदेशीर ठरते.
सोने आणि चांदी या भारतीय संस्कृतीचा महत्त्वाचा भाग आहेत आणि गुंतवणुकीचेही विश्वासार्ह माध्यम आहेत. सद्यस्थितीत सोन्याचे दर वाढलेले असले तरी, ते दीर्घकालीन गुंतवणुकीसाठी आकर्षक पर्याय आहे. सोन्यात गुंतवणूक करताना त्याच्या शुद्धतेकडे लक्ष देणे, हॉलमार्किंग तपासणे आणि विश्वासार्ह विक्रेत्यांकडून खरेदी करणे महत्त्वाचे आहे.
बाजारातील बदलत्या परिस्थितीचा अभ्यास करून, योग्य वेळी आणि योग्य पद्धतीने सोन्यात गुंतवणूक केल्यास चांगला परतावा मिळू शकतो. सोन्याचे दर भविष्यात वाढण्याची शक्यता लक्षात घेता, गुंतवणूकदारांनी आर्थिक नियोजन आणि विविधीकरणावर भर द्यावा.