farmers’ bank accounts भारतात शेती हा प्रमुख व्यवसाय असून, देशाच्या अर्थव्यवस्थेचा कणा मानला जातो. मात्र अनेक आव्हानांमुळे शेतकरी आर्थिक संकटात सापडतात. या परिस्थितीत शेतकऱ्यांना आर्थिक सहाय्य देण्यासाठी केंद्र आणि राज्य सरकारने महत्त्वपूर्ण योजना सुरू केल्या आहेत. आज आपण दोन प्रमुख योजनांचा – केंद्र सरकारची “पीएम किसान सन्मान निधी योजना” आणि महाराष्ट्र सरकारची “नमो शेतकरी सन्मान निधी योजना” – सविस्तर आढावा घेणार आहोत.
पीएम किसान सन्मान निधी योजना: एक आशादायक पाऊल
पंतप्रधान किसान सन्मान निधी योजना ही केंद्र सरकारची एक महत्त्वाकांक्षी योजना आहे. 2018 मध्ये सुरू झालेल्या या योजनेचा उद्देश शेतकऱ्यांना थेट आर्थिक सहाय्य पुरवणे आहे. या योजनेअंतर्गत शेतकऱ्यांना दरवर्षी 6,000 रुपये तीन समान हप्त्यांमध्ये (प्रत्येकी 2,000 रुपये) त्यांच्या बँक खात्यात जमा केले जातात. योजनेची सुरुवात झाल्यापासून आतापर्यंत 19 हप्ते यशस्वीपणे वितरित करण्यात आले आहेत.
पीएम किसान योजनेचा 19वा हप्ता वितरित
सद्यस्थितीत, पीएम किसान योजनेचा 19वा हप्ता देशभरातील शेतकऱ्यांना प्राप्त झाला आहे. पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी 24 फेब्रुवारी 2025 रोजी या हप्त्याची रक्कम देशभरातील पात्र शेतकऱ्यांच्या बँक खात्यात हस्तांतरित केली. महाराष्ट्रातही लाखो शेतकऱ्यांना या योजनेचा लाभ मिळाला आहे.
पीएम किसान योजनेचे सकारात्मक परिणाम
या योजनेमुळे शेतकऱ्यांना अनेक फायदे झाले आहेत:
- शेतीसाठी लागणारे बियाणे, खते आणि कीटकनाशके खरेदी करण्यासाठी आर्थिक मदत मिळाली.
- शेतीच्या उत्पादन खर्चात कमी करण्यास मदत झाली.
- शेतकऱ्यांमध्ये आत्मविश्वास वाढला.
- आर्थिक संकटात अडकलेल्या शेतकऱ्यांना दिलासा मिळाला.
पीएम किसान योजनेचा आतापर्यंतचा प्रवास समाधानकारक राहिला आहे. 11 कोटींहून अधिक शेतकऱ्यांना या योजनेचा लाभ मिळाला असून, 2.5 लाख कोटी रुपयांहून अधिक रक्कम थेट शेतकऱ्यांच्या खात्यात जमा करण्यात आली आहे.
नमो शेतकरी सन्मान निधी योजना: महाराष्ट्रातील शेतकऱ्यांसाठी वरदान
महाराष्ट्र सरकारने सुरू केलेली नमो शेतकरी सन्मान निधी योजना ही राज्यातील शेतकऱ्यांना आर्थिक मदत करण्यासाठी महत्त्वपूर्ण पाऊल आहे. या योजनेअंतर्गत शेतकऱ्यांना दरवर्षी 6,000 रुपये तीन समान हप्त्यांमध्ये (प्रत्येकी 2,000 रुपये) त्यांच्या बँक खात्यात जमा केले जातात. 2023 मध्ये सुरू झालेल्या या योजनेचे आतापर्यंत 5 हप्ते यशस्वीपणे वितरित करण्यात आले आहेत.
नमो शेतकरी योजनेचा सहावा हप्ता प्रलंबित
सध्या या योजनेचा सहावा हप्ता प्रलंबित आहे, ज्यामुळे शेतकऱ्यांमध्ये असंतोष आहे. महाराष्ट्रातील 91 लाख शेतकरी या योजनेचा लाभ घेत आहेत आणि त्यांना सहाव्या हप्त्याची प्रतीक्षा आहे. विशेषतः दुष्काळी भागात असलेल्या शेतकऱ्यांना आर्थिक सहाय्याची आवश्यकता आहे.
अर्थसंकल्पात अपेक्षित घोषणा
महाराष्ट्र विधानसभेत अर्थसंकल्प सादर करताना अर्थमंत्री अजित पवार यांनी नमो शेतकरी योजनेबाबत महत्त्वपूर्ण घोषणा करण्याची शक्यता आहे. या घोषणांमध्ये:
- हप्त्याच्या रकमेत वाढ होण्याची शक्यता
- सहाव्या हप्त्याच्या वितरणाची तारीख जाहीर होण्याची शक्यता
- योजनेत सुधारणा होऊन शेतकऱ्यांना अधिक लाभ मिळण्याची शक्यता
नमो शेतकरी योजनेचे योगदान
नमो शेतकरी योजनेचे महाराष्ट्रातील शेतकऱ्यांच्या जीवनमानावर सकारात्मक परिणाम झाले आहेत:
- शेतकऱ्यांना आर्थिक स्थिरता मिळाली आहे.
- शेतीसाठी आवश्यक सामग्री खरेदी करण्यास मदत झाली आहे.
- दुष्काळी भागातील शेतकऱ्यांना आर्थिक आधार मिळाला आहे.
- आतापर्यंत 91 लाख शेतकऱ्यांना या योजनेचा लाभ मिळाला आहे.
- सुमारे 9,100 कोटी रुपये शेतकऱ्यांच्या खात्यात जमा झाले आहेत.
दोन्ही योजनांचा एकत्रित फायदा
पीएम किसान आणि नमो शेतकरी योजनेचा एकत्रित लाभ घेत असलेले महाराष्ट्रातील शेतकरी वर्षभरात 12,000 रुपये मिळवतात:
- पीएम किसान योजनेतून वार्षिक 6,000 रुपये
- नमो शेतकरी योजनेतून वार्षिक 6,000 रुपये
या 12,000 रुपयांमुळे शेतकऱ्यांना शेती आणि घरगुती खर्च भागवण्यास मदत होत आहे. विशेषतः लहान आणि सीमांत शेतकऱ्यांना याचा मोठा फायदा होत आहे.
योजनेचा लाभ घेण्यासाठी महत्त्वाची माहिती
शेतकऱ्यांनी योजनेचा लाभ घेण्यासाठी खालील बाबी लक्षात ठेवणे महत्त्वाचे आहे:
पात्रता
- पीएम किसान योजना: सर्व छोटे आणि सीमांत शेतकरी पात्र आहेत.
- नमो शेतकरी योजना: महाराष्ट्रातील सर्व शेतकरी पात्र आहेत.
लाभ मिळवण्यासाठी आवश्यक गोष्टी
- नोंदणी अद्ययावत ठेवणे: योजनेसाठी नोंदणी केलेली असणे आवश्यक आहे.
- आधार कार्ड बँक खात्याशी लिंक करणे: आधार कार्ड बँक खात्याशी लिंक असणे आवश्यक आहे.
- बँक खाते सक्रिय ठेवणे: बँक खाते सक्रिय असणे आवश्यक आहे.
- ई-केवायसी पूर्ण करणे: ई-केवायसी अद्ययावत असणे महत्त्वाचे आहे.
- अर्जाची स्थिती तपासणे: अर्जाची स्थिती नियमितपणे तपासणे आवश्यक आहे.
सहाव्या हप्त्याचे अपेक्षित वेळापत्रक
विश्वसनीय सूत्रांनुसार, नमो शेतकरी योजनेचा सहावा हप्ता लवकरच वितरित केला जाऊ शकतो. अर्थसंकल्पात याबाबत अधिकृत घोषणा होण्याची शक्यता आहे. शेतकऱ्यांना सल्ला दिला जातो की त्यांनी आपला अर्ज स्थिती तपासून पाहावी आणि आवश्यक कागदपत्रे अद्ययावत ठेवावीत.
योजनांचे भविष्य आणि त्यांचे महत्त्व
पीएम किसान आणि नमो शेतकरी योजना शेतकऱ्यांसाठी महत्त्वपूर्ण आहेत. या योजनांमध्ये भविष्यात आणखी सुधारणा होऊन शेतकऱ्यांना अधिक लाभ मिळण्याची शक्यता आहे. या योजनांचे महत्त्व खालील बाबींमध्ये आहे:
- शेतकऱ्यांना आर्थिक सुरक्षा: हे थेट आर्थिक सहाय्य शेतकऱ्यांना आर्थिक सुरक्षा देते.
- शेती उत्पादन वाढवणे: आर्थिक सहाय्यामुळे शेतकरी आधुनिक शेती तंत्रज्ञान अवलंबू शकतात.
- आत्महत्या रोखणे: आर्थिक संकटामुळे होणाऱ्या शेतकरी आत्महत्या रोखण्यास मदत होते.
- ग्रामीण अर्थव्यवस्था सुधारणे: शेतकऱ्यांच्या आर्थिक परिस्थितीत सुधारणा होऊन ग्रामीण अर्थव्यवस्था बळकट होते.
पीएम किसान आणि नमो शेतकरी सन्मान निधी योजना शेतकऱ्यांसाठी आशेचा किरण आहेत. या योजनांमुळे शेतकऱ्यांना आर्थिक सहाय्य मिळून त्यांचे जीवनमान सुधारण्यास मदत होत आहे.