Hail warning district महाराष्ट्र राज्यात गेल्या काही दिवसांपासून हवामानात मोठे बदल होत आहेत. राज्यभरात अनेक ठिकाणी गारपीट आणि मुसळधार पावसाचा इशारा हवामान विभागाने दिला आहे. या परिस्थितीमुळे नागरिकांसोबतच शेतकऱ्यांनाही सतर्क राहण्याचे आवाहन करण्यात आले आहे. हवामान विभागाच्या (आयएमडी) अंदाजानुसार, पश्चिम बंगालच्या खाडीतून आणि गुजरातच्या दिशेने तीन सायक्लोनिक सर्क्युलेशन एकाच वेळी तयार झाल्याने वातावरण अस्थिर झाले आहे.
राज्यात विविध भागांत भिन्न हवामान
महाराष्ट्रात सध्या विचित्र हवामान पाहायला मिळत आहे. काही ठिकाणी उष्णतेची लाट जाणवत असताना अन्य भागांत अचानक गारपीट आणि पावसाची नोंद होत आहे. हवामान खात्याच्या अंदाजानुसार, पश्चिम बंगालच्या खाडीत आणि गुजरातच्या दिशेने एकाच वेळी तीन सायक्लोनिक सर्क्युलेशन तयार झाल्याने ही परिस्थिती निर्माण झाली आहे. विशेषतः विदर्भ, मराठवाड्यात पावसाचा जोर जास्त असण्याची शक्यता वर्तवण्यात आली आहे.
धुळे, नंदुरबार, जळगावसह अनेक जिल्ह्यांत पावसाचा इशारा
भारतीय हवामान विभागाने (आयएमडी) दिलेल्या माहितीनुसार, धुळे, नंदुरबार, जळगाव, छत्रपती संभाजीनगर आणि जालना जिल्ह्यांमध्ये हलक्या सरी पडण्याची शक्यता वर्तवण्यात आली आहे. तसेच परभणी, हिंगोली, नांदेड, अकोला, लातूर, अमरावती, बुलढाणा, चंद्रपूर, गडचिरोली, गोंदिया, नागपूर, वर्धा, वाशिम आणि यवतमाळ या जिल्ह्यांमध्ये मुसळधार पावसाचा इशारा देण्यात आला आहे. विशेषतः यवतमाळ, वर्धा, गोंदिया, चंद्रपूर आणि भंडारा जिल्ह्यांमध्ये गारपीट होण्याची शक्यता अधिक आहे. या भागांत ४० ते ५० किमी प्रतितास वेगाने वारे वाहण्याचा अंदाज वर्तवण्यात आला आहे. तसेच विजांचा कडकडाट आणि ढगांच्या गडगडाटासह पाऊस कोसळणार असल्याचे सांगण्यात आले आहे.
मुंबई आणि कोकणात उष्णतेची लाट
राज्याच्या विदर्भ आणि मराठवाड्यात पावसाची शक्यता असताना, मुंबई आणि कोकण भागात मात्र उन्हाचा तडाखा वाढताना दिसत आहे. दिवसेंदिवस तापमानात वाढ होत असून उष्णतेची लाट जाणवत आहे. विशेषज्ञांच्या मते, सूर्यकिरणे थेट पृथ्वीवर पडत असल्याने तापमानात वाढ होत आहे. मुंबईतील तापमान ३५ अंश सेल्सिअसपर्यंत पोहोचले असून, येत्या काही दिवसांत आणखी वाढू शकते. कोकण किनारपट्टीवरील अनेक ठिकाणी तापमान ३६ ते ३८ अंश सेल्सिअस नोंदवले जात आहे.
हवामान विभागाने नागरिकांना उन्हापासून संरक्षण घेण्यासाठी सावधगिरी बाळगावी आणि भरपूर पाणी पिण्याचा सल्ला दिला आहे. विशेषतः दुपारच्या वेळी बाहेर जाणे टाळावे आणि आवश्यक असल्यास छत्री, टोपी, सनस्क्रीन लोशन वापरावे असे सांगण्यात आले आहे. तसेच ज्येष्ठ नागरिक, लहान मुले आणि अशक्त व्यक्तींनी विशेष काळजी घ्यावी असेही सांगण्यात आले आहे.
शेतकऱ्यांसाठी महत्त्वाचा अलर्ट
अचानक बदलणारे हवामान शेतकऱ्यांसाठी मोठे आव्हान ठरत आहे. हवामान खात्याने २२ आणि २३ मार्च रोजी अवकाळी पावसाचा इशारा दिला असून, शेतीसाठी आवश्यक खबरदारी घेण्याची गरज आहे. विशेषतः उन्हाळी पिके, फळबागा आणि भाजीपाला पिकांवर या हवामानाचा परिणाम होऊ शकतो.
कृषी विभागाने शेतकऱ्यांना खालील उपाययोजना सुचवल्या आहेत:
- उन्हाळी भुईमुग पिकांसाठी तुषार सिंचन पद्धतीने पाणी व्यवस्थापन करावे.
- भाजीपाला पिकांना वाऱ्यापासून संरक्षण देण्यासाठी आधार द्यावा.
- काढणीस तयार असलेली पिके त्वरित काढून सुरक्षित ठिकाणी साठवावीत.
- रसशोषक किडींचा प्रादुर्भाव रोखण्यासाठी इमिडाक्लोप्रिड १८.८% (२ मिली) किंवा क्विनॉलफॉस २५% (२० मिली) यापैकी एक किटकनाशक १० लिटर पाण्यात मिसळून पावसाची उघडीप पाहून फवारणी करावी.
- फळबागांसाठी सायकॉल युक्त तणनाशकाचा वापर टाळावा.
- द्राक्ष बागांमध्ये गारपिटीच्या शक्यतेमुळे तुरळक गळलेल्या मणी वेचून टाकावेत.
विदर्भात गारपीटीचा धोका
विदर्भातील अनेक भागांत गारपीट होण्याची शक्यता अधिक असल्याचे हवामान विभागाने स्पष्ट केले आहे. यवतमाळ, वर्धा, गोंदिया, चंद्रपूर आणि भंडारा या जिल्ह्यांमध्ये गारांचा आकार मोठा असू शकतो. अशा परिस्थितीत नागरिकांनी घराबाहेर पडताना विशेष काळजी घ्यावी. शक्यतो सुरक्षित ठिकाणी थांबावे आणि मोकळ्या जागेत उभे राहणे टाळावे.
गारपीट झाल्यास शेतकऱ्यांनी त्याची तात्काळ नोंद करावी आणि पंचनामा करून घेण्यासाठी संबंधित विभागाकडे अर्ज करावा. राज्य सरकारने गारपीट झालेल्या क्षेत्रांसाठी विशेष मदत जाहीर केली आहे. पंचनामा झाल्यानंतर ३० दिवसांच्या आत मदत मिळण्याची व्यवस्था करण्यात आली आहे.
हवामान बदलाचे कारण
हवामान तज्ज्ञांच्या मते, सध्या बंगालच्या उपसागरात कमी दाबाचा पट्टा तयार झाला आहे. त्याचबरोबर अरबी समुद्र आणि गुजरातकडे वायव्य दिशेकडून वाऱ्यांचा प्रभाव जाणवत आहे. या दोन्ही प्रणालींमुळे हवेतील आर्द्रता वाढली असून, ढग तयार होण्यास अनुकूल परिस्थिती निर्माण झाली आहे. त्यामुळे विदर्भ, मराठवाड्यात पावसाची शक्यता आहे. तर मुंबई, कोकण आणि पश्चिम महाराष्ट्रात उष्णतेची लाट कायम राहण्याची शक्यता आहे.
दक्षता घेण्याचे आवाहन
हवामान विभागाने नागरिकांना दक्षता घेण्याचे आवाहन केले आहे. विशेषतः गारपीट आणि विजांचा कडकडाट होत असताना खालील बाबींची काळजी घ्यावी:
- विजेच्या कडकडाटासह पाऊस सुरू असताना मोकळ्या जागेत उभे राहू नये.
- उंच झाडांखाली आसरा घेऊ नये.
- विजेच्या खांबांपासून दूर राहावे.
- शक्यतो घरातच थांबावे आणि सर्व दारे-खिडक्या बंद ठेवावीत.
- मोबाईल फोन, इलेक्ट्रिक उपकरणे वापरणे टाळावे.
राज्यात हवामान अस्थिर राहण्याची शक्यता
हवामान विभागाच्या अंदाजानुसार, पुढील काही दिवस राज्यात हवामान अस्थिर राहण्याची शक्यता आहे. बंगालच्या उपसागरात कमी दाबाचा पट्टा तयार झाल्याने मराठवाडा आणि विदर्भात पुढील काही दिवस पावसाची शक्यता आहे. मात्र, उन्हाचा चटका कायम राहणार असल्यामुळे राज्यात उष्णता आणि अवकाळी पावसाचा दुहेरी फटका बसण्याची शक्यता आहे.
अशा परिस्थितीत नागरिकांनी हवामान विभागाचे अंदाज लक्षात घेऊन योग्य ती खबरदारी घ्यावी. शेतकऱ्यांनी पिकांचे नुकसान टाळण्यासाठी शक्य तितक्या उपाययोजना कराव्यात. राज्य सरकारने सुद्धा जिल्हा प्रशासनाला सतर्क राहण्याचे निर्देश दिले आहेत आणि आवश्यकतेनुसार मदत कार्य सुरू करण्याची तयारी ठेवण्यास सांगितले आहे.