Low pressure area महाराष्ट्रात ३१ मार्च पासून पावसाचे संकट उभे राहिले आहे. हवामान विभागाच्या ताज्या अहवालानुसार, राज्यात कमी दाबाचा पट्टा केरळपासून दक्षिण मध्य महाराष्ट्र आणि कोकणपट्टीपर्यंत विस्तारलेला आहे. या पट्ट्यामुळे येत्या काही दिवसांत राज्यातील विविध भागांत मेघगर्जनेसह पाऊस, गारपीट आणि वादळी वारे यांचा धोका निर्माण झाला आहे.
पावसाची कारणे: बाष्पयुक्त वारे आणि पश्चिमी आवर्त
हवामान तज्ज्ञांच्या मते, बंगालच्या उपसागरातून येणारे बाष्पयुक्त वारे आणि पश्चिमी आवर्ताची ट्रफ राज्याच्या जवळ आल्यामुळे पावसाची शक्यता लक्षणीयरित्या वाढली आहे. हवामान विभागाचे वरिष्ठ शास्त्रज्ञ डॉ. अनिल कुलकर्णी यांच्या मते, “बंगालच्या उपसागरातून येणारे ओलसर वारे आणि पश्चिमेकडून येणारे थंड वारे यांच्या संगमामुळे वातावरणात अस्थिरता निर्माण झाली आहे, ज्यामुळे मेघगर्जना आणि पावसाचा अंदाज वर्तवण्यात आला आहे.”
पावसाचे ढग दिसू लागले
सद्यस्थितीत, राज्यातील अनेक भागांमध्ये पावसाचे ढग दिसू लागले आहेत. बीड, शिरूर कासार, चौसाळ्या, पाटोदा, बेळगाव, बुलढाणा, वाशिम, रिसोड, मंगळूर, परभणी, जिंतूर, छत्रपती संभाजीनगर, जळगाव, नाशिक, अकोला, विदर्भ व मराठवाड्यातील अनेक भागांमध्ये आधीच पावसाचे ढग जमा झालेले दिसत आहेत. या भागांमध्ये हलका पाऊस आणि गडगडाट होण्याची तीव्र शक्यता वर्तवण्यात आली आहे.
विशेष पावसाचा अंदाज: पश्चिम महाराष्ट्रावर संकट
पश्चिम महाराष्ट्रातील सातारा, पुणे, कोल्हापूर, सांगली, बेळगाव या जिल्ह्यांना विशेष सावधगिरीची गरज आहे. विशेषतः चंदगड, पाटोदा, शिरूर कासार आणि वाशी कळम बार्शीच्या आसपासच्या भागांत हलका पाऊस पडण्याची शक्यता आहे. त्याचबरोबर, या भागांमध्ये गडगडाट आणि गारपीट होण्याचाही अंदाज वर्तवण्यात आला आहे.
पुणे, सोलापूर, बीड, जालना, छत्रपती संभाजीनगर, नाशिक, वर्धा, नागपूर, अमरावती या जिल्ह्यांमध्ये मेघगर्जनेसह पावसाची शक्यता सर्वाधिक आहे. स्थानिक पातळीवर निर्माण होणाऱ्या वातावरणामुळे पावसाचा जोर वाढू शकतो.
उत्तर महाराष्ट्र आणि विदर्भाचा अंदाज
उत्तर महाराष्ट्र, विदर्भ आणि यवतमाळ या भागांमध्येही स्थानिक वातावरण तयार झाल्यास हलका पाऊस पडू शकतो. छत्तीसगडकडून येणारा कमी दाबाचा पट्टा आणि पश्चिमी आवर्ताचा प्रभाव विदर्भ आणि मराठवाड्यातील काही ठिकाणी जाणवू शकतो. परिणामी, या भागांतही हलक्या सरी कोसळण्याची शक्यता नाकारता येत नाही.
जिल्हा प्रशासनाने स्थानिक पातळीवर आपत्ती व्यवस्थापन यंत्रणा सक्रिय केली आहे. जिल्हाधिकारी श्री. रमेश चव्हाण यांनी सांगितले, “विदर्भातील सर्व जिल्ह्यांमध्ये आपत्ती व्यवस्थापन विभागाला सतर्क राहण्याच्या सूचना देण्यात आल्या आहेत. नागरिकांनी घाबरून न जाता सावधगिरी बाळगावी.”
राज्यभर पावसाची शक्यता: १ एप्रिलपासून संकट वाढणार
हवामान विभागाच्या अंदाजानुसार, उद्या १ एप्रिलपासून महाराष्ट्रातील अनेक भागांमध्ये पावसाची स्थिती अधिक गंभीर होऊ शकते. पुणे, अहिल्यानगर, सातारा, बीड, जालना, सोलापूर, उत्तर धाराशिव, परभणी, बुलढाणा, अकोला, अमरावती, नागपूर, वर्धा, यवतमाळ, चंद्रपूर आणि नांदेड या जिल्ह्यांमध्ये मेघगर्जनेसह पाऊस पडण्याची दाट शक्यता आहे.
विशेष म्हणजे, काही ठिकाणी हलकी गारपीट देखील होऊ शकते. सद्यस्थितीत गारपीटचा मोठा धोका नसला तरी, परवाच्या गडगडाटाचा झोका थोडासा अधिक राहण्याची शक्यता वर्तवण्यात आली आहे.
हवामान विभागाचा ऑरेंज अलर्ट: गंभीर परिस्थितीचा इशारा
हवामान विभागाने १ एप्रिल रोजी नाशिक, जळगाव, छत्रपती संभाजीनगर, जालना, अहिल्यानगर, पुणे, सातारा, बीड, सोलापूर, धुळे, बुलढाणा, अकोला, अमरावती, नागपूर, वर्धा, यवतमाळ, चंद्रपूर, नांदेड आणि इतर काही जिल्ह्यांमध्ये गारपीट होण्याचा ऑरेंज अलर्ट जारी केला आहे. या जिल्ह्यांमध्ये गारपीट आणि पावसाची शक्यता अधिक असून, वाऱ्याचा वेग ताशी ५० ते ६० किलोमीटरपर्यंत पोहोचू शकतो.
हवामान विभागाचे उपमहासंचालक श्री. सुरेश होसाळीकर यांनी सांगितले, “ऑरेंज अलर्ट म्हणजे तीव्र स्वरूपाच्या हवामान घटनांची शक्यता असते. नागरिकांनी अत्यावश्यक कामाशिवाय घराबाहेर पडणे टाळावे. शेतकऱ्यांनी विशेष खबरदारी घ्यावी.”
येल्लो अलर्ट: इतर जिल्ह्यांसाठीही धोका
इतर भागांसाठी येल्लो अलर्ट जारी करण्यात आला आहे. नंदुरबार, धुळे, बुलढाणा, अकोला, वाशिम, सांगली, सातारा, कोल्हापूर, सिंधुदुर्ग, रत्नागिरी, रायगड आणि ठाणे या जिल्ह्यांमध्ये मेघगर्जनेसह पावसाची शक्यता आहे. या भागांमध्ये वाऱ्याचा वेग ताशी ३० ते ४० किलोमीटरपर्यंत राहू शकतो, असा अंदाज हवामान विभागाने वर्तवला आहे.
२ एप्रिल: गारपीटचा धोका वाढणार
हवामान विभागाच्या अंदाजानुसार, २ एप्रिलला गारपीटचा धोका अधिक राहणार आहे. मध्य महाराष्ट्र, मराठवाडा आणि विदर्भातील काही भागांमध्ये गारपीट होण्याची शक्यता आहे. विशेषतः छत्रपती संभाजीनगर, जालना, पुणे, सातारा, यवतमाळ, चंद्रपूर, गडचिरोली या जिल्ह्यांमध्ये गारपीट होण्याचा विशेष इशारा देण्यात आला आहे.
हवामान शास्त्रज्ञ डॉ. विजय सिंह यांच्या मते, “२ एप्रिलला हवामानातील अस्थिरता आणखी वाढू शकते. गारपीट होण्याची शक्यता अधिक आहे कारण वातावरणात पुरेसा ओलावा आणि थंडी आहे, जी गारपीटसाठी अनुकूल परिस्थिती आहे.”
३ आणि ४ एप्रिल: वादळी वारे आणि पावसाचा अंदाज
३ एप्रिलच्या अंदाजानुसार, भंडारा आणि गोंदिया या जिल्ह्यांमध्ये वादळी वाऱ्यांसह गारपीट होण्याचा इशारा देण्यात आला आहे. नागपूर, वर्धा, यवतमाळ, चंद्रपूर, गडचिरोली, छत्रपती संभाजीनगर, जालना, परभणी, बीड, लातूर, धाराशिव, सांगली, सातारा, कोल्हापूर, सिंधुदुर्ग या जिल्ह्यांमध्ये हलका पाऊस आणि गडगडाट होण्याची शक्यता आहे.
४ एप्रिलचा हवामान अंदाज सुद्धा चिंताजनक आहे. भंडारा, गोंदिया, गडचिरोली, चंद्रपूर, नांदेड, लातूर, धाराशिव या ठिकाणी ताशी ३० ते ४० किलोमीटर वेगाने वारे वाहतील आणि त्यासोबत पाऊस आणि मेघगर्जनाही होईल, असा अंदाज वर्तवण्यात आला आहे.
शेतकऱ्यांसाठी विशेष सूचना
अवकाळी पाऊस शेतकऱ्यांसाठी मोठे संकट ठरू शकतो. सध्या गहू आणि कांदा पिकांची काढणी सुरू असून, पावसामुळे या पिकांचे मोठे नुकसान होऊ शकते. कृषी विभागाने सर्व शेतकऱ्यांना खालील सूचना जारी केल्या आहेत:
- काढणीला तयार असलेल्या पिकांची त्वरित काढणी करावी
- काढलेल्या पिकांना सुरक्षित ठिकाणी साठवणूक करावी
- पिकांवर कोणत्याही प्रकारची फवारणी करू नये
- फळबागा आणि भाजीपाला पिकांचे वादळी वाऱ्यांपासून संरक्षण करावे
- जनावरांना सुरक्षित ठिकाणी ठेवावे
कृषी विभागाचे संचालक डॉ. सुधीर भालेराव यांनी सांगितले, “शेतकऱ्यांनी दररोज हवामान अंदाजाचा अद्ययावत अहवाल पाहावा आणि त्यानुसार शेतीची कामे करावीत. गारपीट आणि वादळी वाऱ्यांमुळे फळबागांचे विशेष नुकसान होऊ शकते, त्यामुळे फळबागा धारकांनी विशेष खबरदारी घ्यावी.”
नागरिकांसाठी सुरक्षा सूचना
हवामान विभागाने नागरिकांसाठी खालील सुरक्षा सूचना जारी केल्या आहेत:
- मेघगर्जनेच्या वेळी घराबाहेर पडू नये
- उघड्या मैदानात थांबू नये
- झाडांखाली आश्रय घेऊ नये
- विद्युत उपकरणे आणि मोबाईल चार्जिंगपासून दूर राहावे
- मोठ्या इमारती, उंच वृक्ष आणि विद्युत खांबांपासून सुरक्षित अंतर राखावे
- गारपीट होत असताना वाहन चालवणे टाळावे
- आपत्कालीन परिस्थितीत स्थानिक प्रशासनाच्या संपर्कात राहावे
महाराष्ट्र आपत्ती व्यवस्थापन प्राधिकरणाचे प्रमुख श्री. विवेक जोशी यांनी सांगितले, “आम्ही सर्व जिल्हाधिकारी आणि स्थानिक प्रशासनाला सतर्क राहण्याचे निर्देश दिले आहेत. आपत्ती व्यवस्थापन पथकांना तयार ठेवण्यात आले आहे. नागरिकांनी घाबरून न जाता खबरदारी घ्यावी.”
विशेष क्षेत्रांसाठी विशेष उपाययोजना
कोकण, पश्चिम महाराष्ट्र आणि छत्तीसगडच्या सीमेवरील भागांमध्ये पावसाचा अंदाज वेगवेगळा आहे. कोल्हापूर, सांगली, बेळगाव, सोलापूरच्या दक्षिण भागात गडगडाट आणि पावसाची शक्यता आहे. छत्रपती संभाजीनगर, जळगाव आणि इतर काही भागांत हलका पाऊस आणि हलकी गर्जना होऊ शकते.
नाशिक, धुळे, नंदुरबार आणि आसपासच्या ठिकाणी स्थानिक पातळीवर ढग निर्माण होऊ शकतात, ज्यामुळे या भागातही पावसाची शक्यता आहे. विशेषतः पूर्व भागात पावसाचा अंदाज अधिक आहे.
रत्नागिरी, सिंधुदुर्ग आणि घाटांच्या आसपास पावसाची थोडीफार शक्यता आहे, तर उत्तर कोकणात विशेष पावसाची शक्यता नाही. आज रात्री आणि उद्या पहाटे ढगाळ वातावरण राहील, पण विशेष पावसाचा अंदाज सध्या तरी नाही.
सावधानता आणि सतर्कता
हवामान विभागाचे अधिकारी श्री. रमेश वाघ यांच्या मते, “येत्या चार दिवसांत राज्यात ढगाळ वातावरण, मेघगर्जना, गारपीट आणि पावसाचा अंदाज आहे. पुढील ४ एप्रिलपर्यंत ही स्थिती कायम राहील आणि त्यानंतर हवामानात सुधारणा होईल, अशी अपेक्षा आहे.”
नागरिकांनी हवामान विभागाच्या सूचनांचे पालन करावे आणि अनावश्यक प्रवास टाळावा. शेतकऱ्यांनी विशेष खबरदारी घ्यावी आणि पिकांचे नुकसान टाळण्यासाठी आवश्यक उपाययोजना कराव्यात. राज्य सरकार आणि स्थानिक प्रशासन परिस्थितीवर लक्ष ठेवून आहे. नैसर्गिक आपत्तींना तोंड देण्यासाठी आपत्ती व्यवस्थापन यंत्रणा सज्ज आहे.
हवामानातील या अचानक बदलांवर भविष्यात अशा प्रकारच्या घटना वाढू शकतात. पर्यावरण आणि हवामान तज्ज्ञांच्या मते, जागतिक तापमानवाढीचा हा परिणाम असू शकतो. त्यामुळे दीर्घकालीन योजना आणि सावधगिरीची गरज आहे. सर्व नागरिक आणि शेतकऱ्यांना हवामान बदलांचा सामना करण्यासाठी तयार राहण्याचे आवाहन करण्यात येत आहे.