Majhi Kanya Bhagyashree scheme महाराष्ट्र शासन नेहमीच समाजातील विविध घटकांच्या विकासासाठी पुढाकार घेत असते. त्यापैकीच एक महत्त्वपूर्ण योजना म्हणजे “माझी कन्या भाग्यश्री योजना”. या योजनेचा मुख्य उद्देश मुलींच्या जन्माला प्रोत्साहन देणे, लिंग गुणोत्तरातील असमतोल दूर करणे आणि मुलींना समाजात समान संधी निर्माण करून देणे हा आहे. समाजातील मुलींना कमी लेखण्याच्या प्रवृत्तीला आळा घालण्यासाठी ही योजना अत्यंत प्रभावी ठरत आहे.
महाराष्ट्र राज्यात गेल्या काही वर्षांत मुलींच्या संख्येत घट होत असल्याचे निदर्शनास आले आहे. या समस्येवर मात करण्यासाठी राज्य सरकारने “माझी कन्या भाग्यश्री योजना” सुरू केली आहे. या योजनेअंतर्गत मुलीच्या जन्मानंतर तिच्या नावावर 50,000 रुपये ठेवले जातात, जे तिला 18 वर्षे पूर्ण झाल्यानंतर प्राप्त होतात. मात्र, हे पैसे मिळवण्यासाठी मुलगी किमान 10वी उत्तीर्ण असणे आणि अविवाहित असणे आवश्यक आहे.
योजनेचे निकष आणि पात्रता
योजनेचा लाभ घेण्यासाठी काही महत्त्वपूर्ण निकष आहेत:
- लाभार्थी कुटुंबाचे वार्षिक उत्पन्न 7.5 लाख रुपयांपेक्षा कमी असावे.
- मुलीच्या जन्माची नोंदणी वेळेवर केलेली असावी.
- एका कुटुंबातील फक्त दोन मुलींनाच या योजनेचा लाभ मिळू शकतो.
- पालकांनी कुटुंब नियोजनाचे पालन केलेले असावे.
महिला व बाल विकास विभागाचे अधिकारी श्री. सुभाष पाटील यांच्या मते, “या योजनेमुळे मुलींच्या शिक्षण आणि आरोग्यासाठी आर्थिक सुरक्षा मिळणार आहे. समाजात मुलींबद्दल सकारात्मक दृष्टिकोन निर्माण करण्यासाठी ही योजना महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावत आहे.”
अर्ज प्रक्रिया – ऑनलाईन व ऑफलाईन पद्धती
माझी कन्या भाग्यश्री योजनेसाठी अर्ज करण्याच्या दोन पद्धती आहेत. लाभार्थी ऑनलाईन किंवा ऑफलाईन दोन्ही पद्धतींनी अर्ज करू शकतात.
ऑनलाईन अर्ज प्रक्रिया:
- महाराष्ट्र शासनाच्या महिला व बाल विकास विभागाच्या अधिकृत वेबसाइट https://womenchild.maharashtra.gov.in वर जा.
- “योजना” किंवा “Schemes” पर्याय निवडा आणि “माझी कन्या भाग्यश्री योजना” वर क्लिक करा.
- “ऑनलाईन अर्ज” किंवा “Apply Online” हा पर्याय निवडा.
- नवीन नोंदणी करून स्वतःचे खाते तयार करा.
- आवश्यक माहिती जसे मुलीचे नाव, जन्मतारीख, जन्माचे ठिकाण, पालकांची माहिती, बँक खाते तपशील इत्यादी भरा.
- आवश्यक कागदपत्रे स्कॅन करून अपलोड करा.
- अर्ज सबमिट करा आणि अर्जाची प्रिंट काढून ठेवा.
ऑफलाईन अर्ज प्रक्रिया:
लाभार्थी आपल्या जवळच्या अंगणवाडी केंद्र किंवा जिल्हा महिला व बाल विकास कार्यालयात संपर्क साधून अर्ज करू शकतात. अर्जासोबत खालील कागदपत्रे जोडणे आवश्यक आहेत:
- मुलीचा जन्म दाखला
- पालकांचे आधार कार्ड
- उत्पन्न प्रमाणपत्र
- बँक खाते तपशील
- कुटुंब नियोजन प्रमाणपत्र
योजनेचे सामाजिक महत्त्व आणि प्रभाव
“माझी कन्या भाग्यश्री योजना” केवळ आर्थिक मदत पुरवणारी योजना नाही, तर ती समाजात मोठे परिवर्तन घडवून आणत आहे. या योजनेमुळे पुढील फायदे होत आहेत:
- लिंग गुणोत्तरात सुधारणा: मुलींच्या जन्माला प्रोत्साहन मिळत असल्याने लिंग गुणोत्तरात सुधारणा होत आहे.
- शिक्षणाला चालना: आर्थिक मदतीमुळे पालक मुलींच्या शिक्षणावर अधिक लक्ष देत आहेत.
- बालविवाहाला आळा: मुलगी 18 वर्षांची होईपर्यंत अविवाहित राहिल्यास आर्थिक लाभ मिळत असल्याने बालविवाहाच्या प्रमाणात घट होत आहे.
- महिला सबलीकरण: मुलींच्या शिक्षणाला प्राधान्य दिल्याने त्या भविष्यात आर्थिकदृष्ट्या स्वावलंबी होत आहेत.
- सामाजिक जागृती: योजनेचा प्रचार आणि प्रसारामुळे समाजात मुलींबद्दल सकारात्मक दृष्टिकोन वाढीस लागत आहे.
पुणे जिल्ह्यातील अंगणवाडी कार्यकर्ती सौ. मंजुषा देशमुख म्हणतात, “आमच्या भागात या योजनेचा चांगला प्रतिसाद मिळत आहे. अनेक कुटुंबे आता मुलींच्या शिक्षणाकडे अधिक गांभीर्याने पाहत आहेत. गेल्या वर्षभरात आम्ही 200 हून अधिक मुलींसाठी या योजनेअंतर्गत अर्ज केले आहेत.”
नवीन बदल आणि सूचना
महत्त्वपूर्ण सूचना: 1 मार्चपासून काही लाभार्थ्यांचे स्वस्त धान्य बंद होणार आहे. नवीन रेशन कार्ड नियमांनुसार बदल करण्यात येत आहेत. त्यामुळे लाभार्थ्यांनी नजीकच्या रेशन दुकानात जाऊन माहिती घ्यावी.
तसेच, नमो शेतकरी योजनेच्या 6 व्या हप्त्याबाबत निर्णय झालेला आहे. लवकरच शेतकऱ्यांना 2,000 रुपयांचा हप्ता मिळणार आहे. या योजनेची माहिती संबंधित विभागाच्या अधिकृत वेबसाइटवर उपलब्ध करून देण्यात येईल.
महाराष्ट्र शासनाचे महिला व बाल विकास मंत्री म्हणाले, “आमचे उद्दिष्ट आहे की राज्यातील प्रत्येक पात्र मुलीला या योजनेचा लाभ मिळावा. यासाठी आम्ही अर्ज प्रक्रिया अधिक सोपी करत आहोत आणि जागृतीसाठी विविध कार्यक्रम राबवत आहोत.”
शासन योजनेच्या अंमलबजावणीसाठी पुढील पावले उचलत आहे:
- योजनेची ऑनलाईन अर्ज प्रक्रिया अधिक सुलभ करणे.
- ग्रामीण भागात जागृती शिबिरे आयोजित करणे.
- अंगणवाडी कार्यकर्त्यांच्या माध्यमातून घरोघरी जाऊन योजनेची माहिती देणे.
- लाभार्थ्यांना वेळोवेळी एसएमएस द्वारे माहिती पुरवणे.
- योजनेतील अडचणी आणि त्रुटी दूर करून योजनेची प्रभावीता वाढवणे.
लाभार्थ्यांच्या यशोगाथा
सांगली जिल्ह्यातील रोहिणी पाटील, ज्यांची मुलगी या योजनेची पहिली लाभार्थी होती, त्या सांगतात, “माझ्या मुलीला या योजनेमुळे मिळालेल्या 50,000 रुपयांनी तिच्या उच्च शिक्षणासाठी मोठी मदत झाली. आता ती डॉक्टर बनण्याचे स्वप्न पाहत आहे.”
नाशिक जिल्ह्यातील सुनीता गायकवाड म्हणतात, “आमच्या गावात पूर्वी मुलींना शिक्षणासाठी पाठवायला पालक तयार नसायचे. पण या योजनेमुळे आता सर्वजण मुलींना शाळेत पाठवत आहेत. हे मोठे परिवर्तन आहे.”
“माझी कन्या भाग्यश्री योजना” महाराष्ट्रातील मुलींसाठी आशेचा किरण ठरत आहे. या योजनेमुळे समाजात मुलींबाबत असलेला दृष्टिकोन बदलत आहे आणि त्यांना समान संधी मिळत आहे. पालकांनी या योजनेचा जास्तीत जास्त लाभ घ्यावा आणि आपल्या मुलींच्या उज्ज्वल भविष्यासाठी पाऊल उचलावे. योजनेबद्दल अधिक माहितीसाठी नजीकच्या अंगणवाडी केंद्र किंवा महिला व बाल विकास विभागाच्या अधिकृत वेबसाइटला भेट द्यावी.
महाराष्ट्र शासनाची ही पुढाकार महिला सबलीकरणाच्या दिशेने टाकलेले महत्त्वपूर्ण पाऊल आहे. मुलींच्या विकासाला चालना देण्यासाठी अशा अनेक योजना भविष्यात राबवल्या जाणार आहेत, जेणेकरून समाजात लिंगभेद नष्ट होईल आणि महिला पुरुषांच्या बरोबरीने विकासाच्या प्रवाहात सामील होतील.