PM Kisan Samman Nidhi Yojana देशातील शेतकऱ्यांच्या आर्थिक सक्षमीकरणासाठी सुरू करण्यात आलेल्या प्रधानमंत्री किसान सन्मान निधी योजनेचा १९ वा हप्ता आगामी २४ फेब्रुवारी २०२५ रोजी पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या हस्ते वितरित होणार आहे.
बिहारमधील भागलपूर येथे दुपारी २.१५ ते २.३० या कालावधीत होणाऱ्या समारंभात देशभरातील पात्र शेतकऱ्यांच्या बँक खात्यांमध्ये हा निधी थेट हस्तांतरित केला जाणार आहे. हा कार्यक्रम देशभरात ‘किसान सन्मान समारोह’ म्हणून साजरा केला जाणार आहे.
महाराष्ट्रातील सुमारे १२.८९ लाख पात्र शेतकरी कुटुंबांना या हप्त्यांतर्गत १,९६७ कोटींहून अधिक रक्कम त्यांच्या आधार संलग्न बँक खात्यांमध्ये जमा होणार आहे. मुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस आणि कृषिमंत्री माणिकराव कोकाटे हे सातारा येथून या समारंभात सहभागी होणार आहेत.
पीएम किसान योजना: शेतकऱ्यांसाठी आशेचा किरण
केंद्र सरकारने फेब्रुवारी २०१९ मध्ये शेतकऱ्यांना निश्चित उत्पन्न सुनिश्चित करण्यासाठी प्रधानमंत्री किसान सन्मान निधी योजना सुरू केली. या योजनेंतर्गत पात्र शेतकरी कुटुंबास (पती, पत्नी आणि त्यांची १८ वर्षांखालील मुले) दरवर्षी ६,००० रुपये तीन समान हप्त्यांमध्ये म्हणजे प्रत्येकी २,००० रुपये दिले जातात. ही रक्कम थेट लाभार्थींच्या आधारशी संलग्न बँक खात्यांमध्ये जमा केली जाते.
महाराष्ट्रातील शेतकऱ्यांना आतापर्यंत १८ हप्त्यांमधून सुमारे ३३,५६५ कोटी रुपयांचा लाभ मिळाला आहे. ही योजना विशेषतः लहान आणि सीमांत शेतकऱ्यांसाठी आर्थिक आधाराचे काम करते, ज्यामुळे त्यांना शेती खर्च भागवणे आणि दैनंदिन गरजा पूर्ण करणे सोपे होते.
कृषी संचालक (विस्तार व प्रशिक्षण) रफिक नाईकवाडी यांनी दिलेल्या माहितीनुसार, “पीएम किसान योजना ही शेतकऱ्यांच्या प्रत्यक्ष बँक खात्यात पैसे जमा करून मदत पोहोचवणारी देशातील सर्वात मोठी योजनांपैकी एक आहे. या योजनेमुळे मध्यस्थांशिवाय शेतकऱ्यांपर्यंत मदत पोहोचते आणि त्यांना कृषी उत्पादन वाढवण्यासाठी आर्थिक पाठबळ मिळते.”
पात्रतेसाठी आवश्यक बाबी
पीएम किसान योजनेचा लाभ घेण्यासाठी केंद्र सरकारने काही महत्त्वपूर्ण निकष ठरवले आहेत. लाभार्थ्यांनी भूमी अभिलेख नोंदणी अद्यावत करणे, बँक खाते आधारशी संलग्न करणे आणि ई-केवायसी प्रमाणीकरण करणे या तीन बाबी बंधनकारक आहेत. महाराष्ट्रातील १२.८९ लाख शेतकरी कुटुंबांनी या तिन्ही अटींची पूर्तता केली असून त्यांना १९ व्या हप्त्याचा लाभ मिळणार आहे.
“आमच्या राज्यातील अनेक शेतकऱ्यांनी आधार लिंकिंग आणि ई-केवायसीची प्रक्रिया पूर्ण केली आहे. ज्या शेतकऱ्यांनी अद्याप ही प्रक्रिया पूर्ण केलेली नाही, त्यांनी लवकरात लवकर ती पूर्ण करावी, जेणेकरून पुढील हप्त्यांचा लाभ त्यांना मिळू शकेल,” असे आवाहन कृषी विभागाकडून करण्यात आले आहे.
‘किसान सन्मान समारोह’ – शेतकऱ्यांसाठी महत्त्वपूर्ण कार्यक्रम
२४ फेब्रुवारी रोजी होणारा ‘किसान सन्मान समारोह’ केवळ हप्ता वितरणापुरता मर्यादित नाही. या समारंभात अनेक उपक्रमांचा समावेश करण्यात आला आहे. राज्यभरातील कृषी विज्ञान केंद्र तसेच जिल्हा, तालुका आणि ग्राम पंचायत स्तरावर हा समारोह आयोजित केला जात आहे.
समारंभाच्या वेळी प्रगतशील शेतकरी, कृषी शास्त्रज्ञ, निमंत्रित मान्यवर यांच्या उपस्थितीत चर्चासत्र, प्रदर्शने, विविध योजनांची माहिती आणि लाभ वितरण यांसारख्या कार्यक्रमांचा समावेश करण्यात आला आहे. हे व्यासपीठ शेतकऱ्यांना नवीन कृषी तंत्रज्ञान, पीक व्यवस्थापन, शाश्वत शेती पद्धती आणि सरकारी योजनांबद्दल माहिती मिळवण्यासाठी उत्तम संधी देईल.
कृषी विभागाच्या एका वरिष्ठ अधिकाऱ्याने सांगितले, “किसान सन्मान समारोह हा केवळ पैसे वितरित करण्याचा कार्यक्रम नाही. हा शेतकऱ्यांना एकत्र आणून त्यांच्या समस्या समजून घेण्याचा, शेतीतील अद्ययावत तंत्रज्ञानाची माहिती देण्याचा आणि त्यांना शेतीत अधिक यशस्वी होण्यासाठी मार्गदर्शन करण्याचा एक व्यापक उपक्रम आहे.”
अग्रीस्टॅक योजना: शेतकऱ्यांसाठी डिजिटल पुढाकार
पीएम किसान योजनेसोबतच राज्यात वेगाने सुरू असलेल्या अग्रीस्टॅक योजनेंतर्गत शेतकरी माहिती संच तथा फार्मर आयडी बनवण्यासाठीची नोंदणीही नागरी सुविधा केंद्रांवरून करण्यात येत आहे. अग्रीस्टॅक हा कृषी क्षेत्रात डिजिटल क्रांती आणण्याचा महत्त्वपूर्ण प्रयत्न आहे, ज्यामुळे शेतकऱ्यांना डिजिटल माध्यमातून विविध सेवा उपलब्ध होतील.
या योजनेंतर्गत प्रत्येक शेतकऱ्याला एक विशिष्ट फार्मर आयडी दिला जातो, ज्यामुळे त्यांना सरकारी योजनांचा लाभ घेणे, कृषी विषयक माहिती मिळवणे आणि डिजिटल व्यवहार करणे सोपे होते. नागरी सुविधा केंद्रांवरून या योजनेची नोंदणी करता येईल आणि त्याच ठिकाणांवरून किसान सन्मान समारोहाच्या थेट प्रक्षेपणात सहभागी होता येईल.
सामूहिक प्रयत्नातून शेतकऱ्यांचे सबलीकरण
‘किसान सन्मान समारोह’ विविध विभागांच्या संयुक्त प्रयत्नांतून आयोजित केला जात आहे. कृषी विभाग, महसूल व वने विभाग, ग्राम विकास विभाग तसेच कृषी विज्ञान केंद्र, शेतकरी उत्पादन संघटना या सर्वांच्या सहकार्याने हा समारोह साजरा केला जाणार आहे. या समारंभाचे थेट प्रक्षेपण केंद्र सरकारच्या https://pmindiawebcast.nic.in या लिंकवरून पाहता येईल.
कृषी संचालक नाईकवाडी यांनी राज्यातील जास्तीत जास्त शेतकरी बंधू-भगिनींना या समारोहात सहभागी होण्याचे आवाहन केले आहे. त्यांनी सांगितले, “हा समारोह शेतकऱ्यांसाठी केवळ आर्थिक मदतीचा नाही, तर त्यांच्या कृषी ज्ञानात भर घालण्याचा, मार्गदर्शन मिळवण्याचा आणि इतर प्रगतशील शेतकऱ्यांशी संवाद साधण्याचा एक महत्त्वपूर्ण व्यासपीठ आहे.”
आतापर्यंतचा प्रवास आणि पुढील वाटचाल
पीएम किसान योजना फेब्रुवारी २०१९ मध्ये सुरू झाल्यापासून आतापर्यंत सतत विकसित होत आहे. महाराष्ट्रातील शेतकऱ्यांना आतापर्यंत १८ हप्त्यांतून ३३,५६५ कोटी रुपयांचा लाभ मिळाला आहे आणि आता १९ व्या हप्त्यातून आणखी १,९६७ कोटी रुपयांचा लाभ मिळणार आहे.
याबाबत कृषी विभागाच्या एका अधिकाऱ्याने सांगितले, “पीएम किसान योजनेमुळे शेतकऱ्यांना आर्थिक स्थैर्य मिळाले आहे. विशेषतः छोट्या आणि सीमांत शेतकऱ्यांना त्यांची रोजची गरजा पूर्ण करण्यासाठी आणि शेतीसाठी आवश्यक निविष्ठा खरेदी करण्यासाठी मदत झाली आहे.”
पुढील काळात सरकार शेतकऱ्यांना अधिक सहाय्य पुरवण्यासाठी आणि योजनेची व्याप्ती वाढवण्यासाठी प्रयत्नशील आहे. इतर कृषी योजनांसोबत पीएम किसान योजनेचा समन्वय साधून शेतकऱ्यांना अधिक एकात्मिक सेवा पुरवण्याचा प्रयत्न केला जात आहे.
कृषी विभागाने सर्व पात्र शेतकऱ्यांना पीएम किसान योजनेची नोंदणी करण्याचे आणि आवश्यक कागदपत्रे अद्यावत ठेवण्याचे आवाहन केले आहे. ज्या शेतकऱ्यांची नोंदणी झालेली नाही किंवा ज्यांची माहिती अद्यावत नाही, त्यांनी नजीकच्या कृषी विभागाच्या कार्यालयात संपर्क साधावा किंवा pm-kisan.gov.in या वेबसाइटवर भेट द्यावी.
२४ फेब्रुवारी रोजी होणाऱ्या ‘किसान सन्मान समारोहा’त सहभागी होऊन शेतकऱ्यांनी या व्यासपीठाचा लाभ घ्यावा, असे आवाहन कृषी संचालक रफिक नाईकवाडी यांनी केले आहे.
संपादकीय टीप: पीएम किसान योजनेविषयी अधिक माहितीसाठी प्रादेशिक कृषी कार्यालयाशी संपर्क साधावा किंवा pm-kisan.gov.in या अधिकृत वेबसाईटला भेट द्यावी. नोंदणी आणि अद्यतनीकरणाबाबत मार्गदर्शनासाठी नजीकच्या कृषी सेवा केंद्राशी संपर्क साधता येईल.