Senior citizens government scheme महाराष्ट्रातील ज्येष्ठ नागरिकांसाठी आर्थिक स्थैर्य हा एक महत्त्वाचा मुद्दा आहे. अनेक ज्येष्ठ नागरिक निवृत्तीनंतर आर्थिक अडचणींचा सामना करतात. मात्र, भारतीय पोस्ट विभागाची एक खास योजना या समस्येवर उपाय देते – ज्येष्ठ नागरिक बचत योजना (सीनियर सिटिझन सेविंग्स स्कीम – SCSS). या योजनेद्वारे तुम्हाला दरमहा ६,००० रुपयांपेक्षा अधिक नियमित उत्पन्न मिळू शकते. या लेखात आपण या योजनेची सविस्तर माहिती, पात्रता, अर्ज प्रक्रिया आणि इतर महत्त्वपूर्ण मुद्द्यांबद्दल जाणून घेऊया.
ज्येष्ठ नागरिक बचत योजना (SCSS) म्हणजे काय?
ज्येष्ठ नागरिक बचत योजना ही भारत सरकारद्वारे ज्येष्ठ नागरिकांसाठी विशेष डिझाइन केलेली एक बचत योजना आहे. ही योजना पोस्ट ऑफिसेसद्वारे आणि अधिकृत बँकांद्वारे चालवली जाते. या योजनेचा मुख्य उद्देश आहे ज्येष्ठ नागरिकांना निवृत्तीनंतर नियमित आणि सुरक्षित उत्पन्नाचा स्रोत देणे. सध्याच्या आर्थिक वर्षात या योजनेतील गुंतवणुकीवर ८.२% वार्षिक व्याजदर दिला जातो, जो इतर सुरक्षित योजनांच्या तुलनेत अधिक आहे.
पात्रता: कोण करू शकते अर्ज?
१. वय: अर्जदाराचे वय किमान ६० वर्षे किंवा त्यापेक्षा जास्त असावे. २. अपवाद: ५५-६० वर्षे वयोगटातील नागरिक जे स्वेच्छा निवृत्ती किंवा वीआरएस (VRS) अंतर्गत निवृत्त झाले आहेत, ते देखील अर्ज करू शकतात. मात्र, त्यांनी निवृत्तीच्या एक महिन्याच्या आत अर्ज करणे आवश्यक आहे.
३. भारतीय नागरिकत्व: अर्जदार भारतीय नागरिक असणे आवश्यक आहे. ४. संयुक्त खाते: एक ज्येष्ठ नागरिक (मुख्य खातेदार) आणि त्याचा/तिचा जीवनसाथी यांच्या नावावर संयुक्त खाते उघडता येईल. ५. एनआरआय (NRI): अनिवासी भारतीय (NRI) या योजनेत गुंतवणूक करू शकत नाहीत.
गुंतवणूक मर्यादा आणि व्याजदर
१. किमान गुंतवणूक: १,००० रुपये २. कमाल गुंतवणूक: ३०,००,००० रुपये (३० लाख) ३. वर्तमान व्याजदर: ८.२% वार्षिक (त्रैमासिक व्याज देय) ४. व्याज पद्धत: व्याज दर तीन महिन्यांनी (त्रैमासिक) दिले जाते – १ एप्रिल, १ जुलै, १ ऑक्टोबर आणि १ जानेवारीला
मासिक ६,००० रुपये कसे मिळू शकतात?
जर तुम्ही या योजनेत जवळपास ९ लाख रुपये गुंतवले, तर तुम्हाला वार्षिक ८.२% व्याज दराने दरमहा सुमारे ६,१५० रुपये मिळू शकतात (९,००,००० x ८.२% ÷ १२ = ६,१५०). ही रक्कम तुमच्या निवृत्तीनंतरच्या नियमित खर्चांसाठी उपयुक्त ठरू शकते.
खाते उघडण्यासाठी प्रक्रिया
१. अर्ज फॉर्म मिळवणे: नजीकच्या पोस्ट ऑफिस किंवा अधिकृत बँकेमधून SCSS अर्ज फॉर्म मिळवा. २. फॉर्म भरणे: फॉर्ममध्ये मागितलेली सर्व माहिती अचूक भरा. ३. आवश्यक कागदपत्रे जोडणे: सर्व आवश्यक कागदपत्रे फॉर्मसोबत जोडा. ४. फॉर्म सबमिट करणे: भरलेला फॉर्म सर्व कागदपत्रांसह पोस्ट ऑफिस किंवा बँकेत सादर करा.
आवश्यक कागदपत्रे
१. वयाचा पुरावा: वय सिद्ध करण्यासाठी जन्म दाखला, आधार कार्ड, पॅन कार्ड, पासपोर्ट यापैकी कोणतेही एक २. निवासाचा पुरावा: आधार कार्ड, पासपोर्ट, मतदार ओळखपत्र, ड्रायव्हिंग लायसन्स, वीज बिल, टेलिफोन बिल इत्यादी ३. ओळखपत्र: आधार कार्ड, पॅन कार्ड, पासपोर्ट, मतदार ओळखपत्र इत्यादी ४. पॅन कार्ड: कर कपातीसाठी पॅन कार्ड आवश्यक आहे ५. पासपोर्ट साईज फोटो: अर्जासोबत २ नवीन फोटो ६. चेक बुक/बँक खात्याचे तपशील: व्याज रक्कम थेट खात्यात जमा करण्यासाठी
कर सवलत आणि इतर फायदे
१. कर सवलत: आयकर कायद्याच्या कलम ८०सी (Section 80C) अंतर्गत १.५ लाख रुपयांपर्यंत गुंतवणुकीवर कर सवलत मिळते. २. टीडीएस (TDS): जर एकूण व्याज ५०,००० रुपयांपेक्षा जास्त असेल तर १०% टीडीएस कपात केला जाईल.
जर तुमचे वार्षिक उत्पन्न कर पात्र नसेल, तर फॉर्म १५एच (Form 15H) सादर करून ही कपात टाळता येईल. ३. कमी जोखीम: सरकारी हमी असल्याने ही योजना अतिशय सुरक्षित आहे. ४. अटॅचमेंट पासून सुरक्षा: या योजनेतील ठेवी कोणत्याही न्यायालयीन आदेश किंवा अटॅचमेंटपासून सुरक्षित आहेत.
खात्याची मुदत आणि मुदतवाढ
१. मूळ मुदत: ५ वर्षे २. मुदतवाढ: मूळ मुदत संपल्यावर, गरज असल्यास खाते आणखी ३ वर्षांसाठी वाढवता येऊ शकते. मुदतवाढीचा अर्ज मूळ मुदत संपण्याच्या एक वर्षाच्या आत करावा लागेल.
पैसे काढण्याची सुविधा आणि अटी
१. अर्धवट रक्कम काढणे: खाते उघडल्यानंतर एक वर्ष पूर्ण झाल्यावर, मूळ रकमेच्या ५०% पर्यंत रक्कम काढता येऊ शकते. यावर दंड आकारला जाईल. २. पूर्ण रक्कम काढणे: मुदतपूर्व खाते बंद करण्यावर दंड आकारला जाईल (पहिल्या १-२ वर्षांत १.५% आणि २-५ वर्षांत १%). ३. अपवाद: खातेदाराच्या मृत्युनंतर वारसदारांना कोणत्याही दंडाशिवाय पूर्ण रक्कम काढता येईल.
अर्ज करण्याच्या विविध पद्धती
१. पोस्ट ऑफिस: सर्व मोठ्या पोस्ट ऑफिसमध्ये अर्ज करता येईल. २. बँक: एसबीआय (SBI), एचडीएफसी बँक (HDFC Bank), आयसीआयसीआय बँक (ICICI Bank), पंजाब नॅशनल बँक (PNB) आणि अन्य प्रमुख बँकांमध्ये देखील अर्ज करता येईल. ३. ऑनलाइन: काही बँका ऑनलाइन अर्ज करण्याची सुविधा देतात. तुम्ही त्यांच्या वेबसाइटवरून किंवा मोबाइल अॅपद्वारे अर्ज करू शकता.
महत्त्वपूर्ण टिपा
१. नामनिर्देशन: खाते उघडताना नामनिर्देशन करणे महत्त्वाचे आहे. यामुळे खातेदाराच्या मृत्युनंतर नामांकित व्यक्तीला सहजपणे पैसे मिळू शकतात. २. संयुक्त खाते: पती-पत्नी दोघेही ज्येष्ठ नागरिक असल्यास, ते वेगवेगळी खाती उघडू शकतात आणि प्रत्येकाला ३० लाख रुपयांपर्यंत गुंतवणूक करता येईल.
३. जोडीदाराच्या नावावर खाते: जर जोडीदार ६० वर्षांखालील असेल, तर देखील ज्येष्ठ नागरिक त्यांच्या जोडीदाराच्या नावावर संयुक्त खाते उघडू शकतात (मात्र ज्येष्ठ नागरिक हाच मुख्य खातेदार असेल).
ज्येष्ठ नागरिक बचत योजना (SCSS) ही महाराष्ट्रातील ज्येष्ठ नागरिकांसाठी एक उत्कृष्ट गुंतवणूक पर्याय आहे. या योजनेद्वारे तुम्हाला नियमित उत्पन्न मिळू शकते जे निवृत्तीनंतरच्या जीवनात आर्थिक स्थैर्य देऊ शकते. ८.२% च्या चांगल्या व्याजदरामुळे आणि सरकारी हमीमुळे, ही योजना अतिशय सुरक्षित आणि फायदेशीर आहे. योजनेची मर्यादा, अटी आणि शर्ती समजून घेऊन, तुम्ही तुमच्या गरजेनुसार गुंतवणूक करू शकता आणि दरमहा ६,००० रुपयांपेक्षा अधिक व्याज मिळवू शकता.