Weather Alert महाराष्ट्रावर पुन्हा एकदा नैसर्गिक आपत्तीचे संकट ओढवण्याची भीती व्यक्त केली जात आहे. हवामान विभागाच्या अंदाजानुसार, राज्यातील अनेक भागांमध्ये गारपीट, वादळी वारे आणि मुसळधार पावसाचा इशारा देण्यात आला आहे. एका बाजूला मुंबई, रायगड आणि कोकण पट्ट्यात उन्हाच्या तीव्र झळा जाणवत असताना, दुसऱ्या बाजूला विदर्भ, मराठवाडा आणि उत्तर महाराष्ट्रातील अनेक जिल्ह्यांमध्ये अवकाळी पावसाचा धोका निर्माण झाला आहे.
हवामान विभागाने दिलेल्या माहितीनुसार, 21 मार्च रोजी विदर्भातील यवतमाळ, वर्धा, गोंदिया, चंद्रपूर आणि भंडारा या जिल्ह्यांमध्ये गारपिटीची शक्यता वर्तवण्यात आली आहे. या भागांमध्ये 40 ते 50 किलोमीटर प्रतितास वेगाने वादळी वारे वाहण्याची शक्यता असून, शेतकऱ्यांसाठी हे मोठे आव्हान ठरू शकते. विशेषतः खरीप हंगामाच्या शेवटच्या टप्प्यात असलेल्या पिकांवर याचा प्रतिकूल परिणाम होण्याची भीती व्यक्त केली जात आहे.
नऊ जिल्ह्यांसाठी विशेष सतर्कता
विदर्भाबरोबरच धुळे, नंदुरबार, जळगाव, संभाजीनगर, जालना, परभणी, हिंगोली, नांदेड, अकोला, लातूर, अमरावती, बुलढाणा, गडचिरोली, नागपूर, वाशिम आणि यवतमाळ या जिल्ह्यांसाठी विजांच्या कडकडाटासह मुसळधार पावसाचा अलर्ट देण्यात आला आहे. हवामान विभागाचे अंदाज लक्षात घेता, 22 आणि 23 मार्च रोजीदेखील या भागांत हवामानातील अस्थिरता कायम राहण्याची शक्यता आहे.
बंगालच्या उपसागरात तयार झालेल्या कमी दाबाच्या पट्ट्यामुळे मराठवाडा आणि विदर्भात पावसाचे प्रमाण अधिक राहण्याची शक्यता आहे. याउलट, मुंबई आणि कोकण पट्ट्यात मात्र उष्णतेची लाट कायम राहण्याचा अंदाज वर्तवण्यात आला आहे. या विरोधाभासी हवामानामुळे संपूर्ण राज्यातील शेतकरी वर्ग चिंतेत आहे.
लातूरमधील शेतीचे नुकसान
लातूर जिल्ह्यातील रेणापूर तालुक्यात अलीकडेच झालेल्या वादळी वाऱ्यासह पावसामुळे गहू, ज्वारी आणि हरभरा या पिकांचे मोठ्या प्रमाणात नुकसान झाले आहे. हंगामाच्या शेवटच्या टप्प्यात असलेल्या या पिकांची काढणी सुरू असतानाच झालेल्या या अवकाळी पावसामुळे शेतकऱ्यांचे आर्थिक नुकसान झाले आहे. अनेक ठिकाणी काढणी केलेले पीक शेतातच भिजल्याने त्याचा दर्जा खालावला आहे.
स्थानिक शेतकरी संजय पाटील यांच्या म्हणण्यानुसार, “गेल्या आठवड्यात झालेल्या अचानक पावसामुळे माझे सुमारे दोन एकर हरभऱ्याचे पीक पूर्णपणे वाया गेले. काढणीसाठी तयार असलेले पीक पावसामुळे भिजून गेले आणि आता त्याची विक्री करणे अवघड झाले आहे. सरकारकडून नुकसान भरपाईची अपेक्षा आहे, पण ती कधी मिळेल याची खात्री नाही.”
वाशिममधील शेतकऱ्यांचे आर्थिक संकट
वाशिम जिल्ह्यातील शेतकऱ्यांना दुहेरी संकटाचा सामना करावा लागत आहे. एका बाजूला हवामानातील बदलाचा धोका असताना, दुसऱ्या बाजूला आर्थिक अडचणी त्यांना ग्रासत आहेत. नाफेडने जिल्ह्यातून मोठ्या प्रमाणात सोयाबीनची खरेदी केली आहे, परंतु अद्याप शेतकऱ्यांना त्याचा मोबदला मिळालेला नाही.
स्थानिक शेतकरी संघटनेचे प्रतिनिधी रमेश वाघमारे यांच्या म्हणण्यानुसार, “नाफेडकडून तांत्रिक कारणे पुढे करून शेतकऱ्यांचे पैसे अडवून ठेवले जात आहेत. सोयाबीन विकल्यानंतर तीन महिन्यांहून अधिक काळ उलटूनही अनेक शेतकऱ्यांना पैसे मिळालेले नाहीत. खरीप हंगामात सोयाबीनची विक्री करून त्या पैशातून रब्बी हंगामाची पेरणी करण्याची शेतकऱ्यांची योजना होती, परंतु पैसे न मिळाल्याने त्यांची आर्थिक कोंडी झाली आहे.”
वाशिम जिल्ह्यातील सुमारे 5,000 शेतकऱ्यांना नाफेडकडून पैसे मिळणे बाकी असल्याचा आरोप करण्यात येत आहे. या आर्थिक संकटामुळे बऱ्याच शेतकऱ्यांना बँकांकडून घेतलेल्या कर्जाची परतफेड करण्यात अडचणी येत आहेत.
हवामान विभागाच्या सूचना
हवामान विभागाने उद्या आणि परवासाठी देखील गारपीट आणि वादळी वाऱ्यांचा इशारा दिला आहे. विशेषतः विदर्भ, मराठवाडा आणि उत्तर महाराष्ट्रातील शेतकऱ्यांना सतर्क राहण्याचे आवाहन करण्यात आले आहे. हवामान विभागाच्या अधिकाऱ्यांनुसार, “बंगालच्या उपसागरात निर्माण झालेल्या कमी दाबाच्या पट्ट्यामुळे येत्या काही दिवसांत महाराष्ट्रातील काही भागांत वातावरणात अस्थिरता राहण्याची शक्यता आहे. वादळी वारे, विजांचा कडकडाट आणि अवकाळी पाऊस यामुळे शेतीपिकांचे नुकसान होऊ शकते.”
हवामान विभागाने शेतकऱ्यांना काही महत्त्वाच्या सूचना दिल्या आहेत:
- शक्य असल्यास, काढणीसाठी तयार असलेल्या पिकांची त्वरित काढणी करावी.
- काढणी केलेल्या पिकांची सुरक्षित ठिकाणी साठवणूक करावी.
- वादळी वाऱ्यांपासून फळबागांचे संरक्षण करण्यासाठी योग्य उपाययोजना कराव्यात.
- पशुधन आणि शेळ्या-मेंढ्यांना सुरक्षित ठिकाणी ठेवावे.
- शेतात काम करताना विजेच्या कडकडाटापासून सावध राहावे.
कृषी विभागाचे प्रयत्न
महाराष्ट्र शासनाच्या कृषी विभागाने शेतकऱ्यांना मदत करण्यासाठी विविध उपाययोजना केल्या आहेत. जिल्हा पातळीवर नियंत्रण कक्ष स्थापन करण्यात आले असून, शेतकऱ्यांना वेळोवेळी हवामानाचा अंदाज आणि आवश्यक त्या सूचना दिल्या जात आहेत.
कृषी मंत्री दादाजी भुसे यांनी शेतकऱ्यांना धीर देत म्हटले आहे, “हवामानातील बदलांमुळे होणाऱ्या नुकसानीची शासन गंभीर दखल घेत आहे. नुकसानग्रस्त शेतकऱ्यांना त्वरित मदत मिळावी यासाठी आपत्ती व्यवस्थापन विभागाला सूचना देण्यात आल्या आहेत. नुकसान झालेल्या क्षेत्राचे पंचनामे लवकरात लवकर पूर्ण करण्याची प्रक्रिया सुरू आहे.”
शेतकऱ्यांची प्रतिक्रिया
राज्यातील विविध भागांतील शेतकऱ्यांमध्ये आगामी हवामान बदलांबद्दल चिंता व्यक्त केली जात आहे. विशेषतः खरीप हंगामाच्या शेवटच्या टप्प्यात पिकांचे मोठ्या प्रमाणात नुकसान झाल्यास, त्याचा त्यांच्या उत्पन्नावर गंभीर परिणाम होऊ शकतो.
यवतमाळ जिल्ह्यातील शेतकरी रामचंद्र मुंडे म्हणाले, “गेल्या वर्षीही अशाच प्रकारे अवकाळी पावसामुळे आमच्या पिकांचे नुकसान झाले होते. आता पुन्हा हवामान विभागाने इशारा दिला असल्याने आम्ही चिंतेत आहोत. कापूस आणि सोयाबीन यांची काढणी बऱ्याच ठिकाणी सुरू आहे, परंतु पावसामुळे ही प्रक्रिया थांबवावी लागत आहे.”
दुसरीकडे, मराठवाड्यातील शेतकरी संघटनेचे प्रतिनिधी नारायण पाटील म्हणाले, “आम्ही शासनाकडून नुकसान भरपाईची मागणी करत आहोत. परंतु अनेकदा नुकसान भरपाई मिळण्यास विलंब होतो आणि ती रक्कम देखील अपुरी असते. शासनाने हवामान विम्याची व्यवस्था अधिक सुलभ आणि प्रभावी करण्याची गरज आहे, जेणेकरून अशा नैसर्गिक आपत्तींच्या वेळी शेतकऱ्यांना त्वरित आर्थिक मदत मिळू शकेल.”
महाराष्ट्रातील हवामान बदलांमुळे शेतकऱ्यांसमोर मोठे आव्हान उभे राहिले आहे. विशेषतः विदर्भ, मराठवाडा आणि उत्तर महाराष्ट्रातील शेतकऱ्यांना अवकाळी पाऊस, गारपीट आणि वादळी वाऱ्यांचा सामना करावा लागत आहे. हवामान विभागाने दिलेल्या इशाऱ्यांनुसार, शेतकऱ्यांनी आवश्यक ती खबरदारी घेणे महत्त्वाचे आहे.
शासनाने देखील नुकसानग्रस्त शेतकऱ्यांना त्वरित मदत करण्याची आवश्यकता आहे. या संकटावर मात करण्यासाठी शेतकरी, प्रशासन आणि हवामान विभाग यांच्यात समन्वय असणे महत्त्वाचे आहे. हवामान बदलांशी जुळवून घेण्यासाठी शेतकऱ्यांना नवीन तंत्रज्ञान आणि पद्धतींचा अवलंब करण्यास प्रोत्साहित करणे देखील आवश्यक आहे.